وضعیت اجتماعی و اقتصادی
فلسطینیان در کرانه باختری و غزه

خبرگزاری قدس (قدسنا) جوان محمود صالح – غزه؛ جامعه فلسطین به طور عموم  و در غزه به صورت ویژه، ویژگی های اجتماعی خاصی دارد که ناشی از ماهیت چالش ها و تاثیرگذاری رژیم اشغالگر بر زندگی روزمره آن ها است، هر چیزی که به امکانات زندگی مربوط می شود، تحت تأثیر حضور اشغالگران قرار دارد. این پژوهش به دنبال شناسایی ویژگی های اجتماعی، آموزشی و بهداشتی جامعه فلسطینی است.ویژگی های این جامعه بر اساس تشریح واقعیت شرایط از طریق گفتگو با متخصصین این حوزه و با استعانت از اطلاعات دقیق از طریق مراکز آمار مرکزی فلسطین به دست آمده است.

بخش آموزشی

وزارت آموزش و پرورش در فلسطین بر آموزش کلان در مدارس دولتی، مدارس اونروا و مدارس غیر انتفاعی و همچنین کالج ها و دانشگاه های فلسطین نظارت دارد.

 مراحل مقاطع آموزشی:

مرحله اول: مهدکودک (پیش دبستانی): شامل کودکان از 4 سال تا 5 سال می شود.

مرحله دوم: آموزش همگانی و شامل:

آموزش تمهیدی (اجباری) (پایه اول تا دهم): این مرحله با ورود دانش آموز به پایه اول پایه در سن 5 سال و 6 ماهگی شروع می شود، و تا ده سال طول می کشد.

آموزش متوسطه و شامل:

 آموزش متوسطه آکادمیک: شامل دو رشته علمی و ادبی (علوم انسانی) است. مدت آن دو سال است؛ دانش آموزان در اینجا برای شرکت در آزمون عمومی متوسطه (توجیهی) آماده می شوند و کسانی که این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارند می توانند در دانشگاه های فلسطین ثبت نام کنند.

آموزش متوسطه حرفه ای: مدت آن دو سال است. به پنج رشته صنعتی، تجاری، کشاورزی، پرستاری و هتلداری تقسیم می شود. دانش آموزان در اینجا برای شرکت در آزمون عمومی متوسطه (گرایش حرفه ای) آماده می شوند، که آنها را قادر می سازد در کالج های محلی یا برخی از کالج های دانشگاهی مناسب برای تخصص خود ثبت نام کنند.

مدت سال تحصیلی: سال تحصیلی از اول سپتامبر سال میلادی شروع و در 30 ژوئن بعد به پایان می رسد. یعنی مدت سال تحصیلی (9) ماه می باشد.

نتایج این نظرسنجی حاکی از آن است که 3107 مدرسه در سرزمین فلسطین وجود دارد که شامل 2343 مدرسه در کرانه باختری، 764 مدرسه در نوار غزه است و تعداد نهادهای نظارتی به شرح زیر است:

2285 مدرسه دولتی، 374 مدرسه آنروا ، 448 مدرسه غیر انتفاعی یا خصوصی و نتایج نشان می دهد که تعداد مدارس آنروا در نوار غزه بیشتر از تعداد مدارس در کرانه باختری است، 278 مدرسه در نوار غزه و 96 مدرسه در کرانه باختری وجود دارد.

آموزش در غزه مراحل مختلفی را طی می کند، از مراحل مهد کودک شروع می شود و به مدت دو سال طول می کشد، با هزینه ایی سالانه 400 شیقل برای طبقات متوسط می ​​باشد. مهدکودک هایی وجود دارند که هزینه ثبت نام آنها به بیش از 700 شیقل هم وجود دارد، با توجه به اینکه این موسسات ممکن است مجوز آموزش را نداشته باشند و سپس مرحله آموزش رایگان در مدارس آنروا وابسته به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای پناهندگان در فلسطین آغاز می شود.

تعداد مدارس در نوار غزه بر اساس آمار سال 2022 توسط وزارت آموزش و پرورش در نوار غزه به 774 مدرسه رسیده است که تعداد مدارس دولتی 429 مدرسه در نوار غزه توزیع شده است، در حالی که مدارس آژآنس امداد و کار بر اساس آخرین آمار رسمی موجود در وب سایت رسمی وزارت آموزش و پرورش نوار غزه، بر اساس سرشماری سال 2022، 278 است و بخش خصوصی 66 مدرسه خصوصی دارای مجوز را دارد.

مدارس خصوصی از نظر مالی پرهزینه هستند، زیرا هزینه های سالانه سرسام آوری هر دانش آموز باید پرداخت کند، و برخی از خانواده های فلسطینی در نوار غزه تمایل دارند فرزندان خود را در مدارس خصوصی ثبت نام کنند، به این امید که بهره بیشتری از آموزش را نسبت به آنچه توسط مدارس دولتی و مدارس آنروا ارائه می شود به دست آورند. به عنوان مثال، هزینه های مدرسه خیریه الصلاح (احمد الکرد) سالیانه 2000 شیقل است، در حالی که هزینه های سالانه مدرسه خصوصی المجد برای هزینه های تحصیلی پایه های پایین تر (اول تا سوم) 1000 شیقل است. هزینه ثبت نام در مهدکودک برای مردم کرانه باختری از 3000 شیقل شروع می شود و کمتر پیش می آید مبلغ 2000 شیقل پیدا شود و از نظر بهداشتی و آموزشی قابل قبول نیست و چیزی  شبیه خانه و سیستم مجتمع مسکونی و آپارتمان است تا  یک مهدکودک آموزشی.

در کرانه باختری، هیچ مهدکودک دولتی با قیمت های قابل قبول وجود ندارد و همه آنها به جز بخش کوچکی مهدکودک خصوصی هستند و فقط دارندگان کارت پناهندگی حق ثبت نام در آنها را دارند.

به گفته اشرف صالح، رئیس اداره مطالعات و اطلاعات وزارت آموزش و پرورش فلسطین، در طبقه بندی ثبت نام مدارس، 70 درصد برای ثبت نام در مدارس آنروا و 30 درصد برای مدارس دولتی تقسیم می شوند.

در مورد بخش دانشگاه‌ها، تعداد دانشگاه‌های نوار غزه بر اساس آمار وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی غزه، 23 دانشگاه اعم از خصوصی یا وابسته به دولت است.  دانشگاه های اسلامی، الازهر، الاقصی از مهمترین دانشگاه های نوار غزه به شمار می روند. هزینه های ثبتنام در این دانشگاه ها با توجه به ماهیت تخصص و با توجه به سیستم اداری در دانشگاه ها متفاوت است. به عنوان مثال، یک برنامه کارشناسی در دانشگاه دولتی الاقصی برای اکثر رشته های ارائه شده 10 دینار هزینه دارد، به جز رسانه ها 12 دینار و برنامه کارشناسی ارشد 50 دینار هزینه دارد.با توجه به دانشگاه الازهر، میانگین قیمت پذیرش در برنامه های آن، که شامل دانشکده هنر و علوم انسانی است، بین 20 تا 25 دینار اردنی است. و در دانشگاه اسلامی، هزینه‌های دانشکده‌های ادبی از 18 دینار اردنی شروع می‌شود و رشته‌های علمی از 20 دینار اردنی در هر ساعت تحصیل شروع می‌شود. در حالی که پزشکی یکی از بالاترین هزینه ها را به خود اختصاص می دهد که 100 دینار اردنی تخمین زده می شود که به طور کلی در همه دانشگاه ها عدد بالایی است.

بخش آموزش، به ویژه دانشگاه های دولتی، از کمبود حمایت مالی تحمیل شده توسط وزارت دارایی بر اساس بودجه دانشگاه های فلسطینی از بودجه عمومی این وزارت، رنج می برد، تمایل آموزش عالی به سمت رقابت بین موسسات مختلف خود به جای اهداف کلان ملی و عدم پاسخگویی آموزش عالی به نیازهای اقتصاد و فرصت های شغلی از جمله مشکلات آموزش در دانشگاه های فلسطینی به حساب می آیند. کمترین هزینه دانشگاه در کرانه باختری برای علوم انسانی 23 دینار، در حالی که برای پزشکی 250 دینار است، و در استان جنین در کرانه باختری، مدارس خصوصی برای هر کودک 10000 شیقل است. و در رام الله مدارس خصوصی مبالغ بیشتر می گیرند. با توجه به حقوق کارمندان بخش آموزشی، رئیس دانشگاه حداقل 1000 دینار اردنی و بالاترین آن چهار هزار دینار اردنی در کرانه باختری است، در حالی که برخی از اساتیدی که دارای رتبه استادی در دانشگاه های غزه هستند. طبق بیانیه یکی از کارمندان دانشگاه الازهر و غیره، حدود 2000 دینار اردنی حقوق دریافت می کنند. اما در رابطه با دانشگاه های خصوصی سیستم مالی خود را دارند.

 بخش پزشکی:

 بیمارستان های اصلی داخل نوار غزه در سه استان اصلی توزیع شده اند که اولین آنها عبارتند از استان شمالی غزه، استان غزه و استان مرکزی که تعداد بیمارستان های دولتی آن ها 14 بیمارستان، و 17 بیمارستان خصوصی و 3 بیمارستان شخصی است.

این بیمارستان ها دارای مجوز از وزارت بهداشت در نوار غزه و مجوز فعالیت به عنوان بیمارستان هستند و همچنین مراکز درمانی زیادی در سراسر نوار غزه وجود دارد. خدمات آنها به شهروندان رایگان است و بیمارستان های وابسته به وزارت کشور از جمله بیمارستان کمال عدوان، بیمارستان شمالی و الجزایری در استان خان یونس، در جنوب نوار غزه نیز وجود دارد.

مراکز درمانی وزارت بهداشت فلسطین از طریق بیمه درمانی برای خانواده ها ارائه می شود.این بیمه باعث کاهش قیمت برخی از اظهارنامه های درمانی و دریافت مبلغ ناچیزی به عنوان فرانشیز برای برخی از خدمات ارائه شده می شود.بیمه سلامت درصدی از هزینه های مادی را کاهش می دهد. در بیمارستان های خصوصی پرداخت می شود و چندین بیمارستان خصوصی وجود دارد که شامل 3 بیمارستان می شود (بیمارستان الحیات، بیمارستان بین المللی الحلو، بیمارستان "العیون" بین المللی) که متعلق به افرادی از مردم نوار غزه است و از نظر مالی و سلامت توسط آن ها حمایت مالی می شوند.

مردم نوار غزه در صورت عدم امکان درمان در بیمارستان‌های دولتی به بیمارستان‌های خصوصی روی می آورند و شهروندان غزه به برخی از کلینیک‌های خصوصی نیز می روند که در آنها هزینه‌های معاینه و ویزیت آن از حداقل 40 شیقل تا 70 تا 80 شیقل متغیر است. که بستگی به نوع تخصص و پزشک معالج دارد.

کلینیک های وابسته به آژانس امداد و کار سازمان ملل متحد برای پناهندگان (انروا) با توجه به ارائه خدمات درمانی، برای برخی از موارد بیمار درمان رایگان ارائه می دهند و مقرر شده است که شهروندانی که به کلینیک های آژانس مراجعه می کنند دارای کارت پناهندگی برای بهره مندی از معاینه رایگان باشد.

با توجه به وضعیت بهداشتی داخل کرانه باختری نسبت به بیمارستان ها، تعداد بیمارستان های دولتی کرانه باختری بدون بیت المقدس 15 بیمارستان است. بر اساس آمار خبرگزاری وفا فلسطین، در سال 2020 تعداد تعداد بیمارستان های فعال در فلسطین به 87 رسید که 53 مورد از آنها در کرانه باختری، از جمله استان شرقی بیت المقدس که 61 درصد از کل بیمارستان های فعال در فلسطین را تشکیل می دهد، فعالیت می کنند.

طبقه بندی بیمارستان ها بر اساس تخصص:

* بیمارستان های عمومی: بیمارستان هایی هستند که خدمات درمانی ثانویه را به محدوده جغرافیایی خود ارائه می دهند و برخی از این بیمارستان ها ظرفیت کافی برای ارائه خدمات درمانی ثانویه و برخی مراقبت های بهداشتی ثانویه را دارند و در سال 2020، 56.6 درصد از بیمارستان های کرانه باختری را تشکیل می دهند.

* بیمارستان های تخصصی: بیمارستان هایی هستند که خدمات تخصصی، پیشرفته و جامع در زمینه مراقبت های بهداشتی ثانویه و غیره ارائه می دهند که در سال 2020، 18.9 درصد از بیمارستان های کرانه باختری را به خود اختصاص داده اند.

* زایشگاه ها: این بیمارستان ها خدمات بهداشتی را در زمینه زنان و زایمان ارائه می دهند و در سال 2020 18.9 بیمارستان کرانه باختری را تشکیل می دهند.

* مراکز توانبخشی و فیزیوتراپی: مراکز درمانی ارائه دهنده خدمات توانبخشی و فیزیوتراپی هستند و در سال 2020 5.7 درصد از بیمارستان های کرانه باختری را تشکیل می دهند.

بیمارستان های وزارت بهداشت:

وزارت بهداشت 8/54 درصد از تخت‌های بیمارستانی فلسطین را در اختیار دارد و اداره می‌کند، تعداد بیمارستان‌های وزارت بهداشت 28 بیمارستان با ظرفیت بالینی 3590 تخت و تخت‌های مراکز توانبخشی و فیزیوتراپی فلسطین همگی متعلق به تخت‌های بیمارستانی هستند و توسط سازمان های مردم نهاد اداره می شود.

15 بیمارستان وزارت بهداشت در کرانه باختری با ظرفیت تخت 1760 تخت وجود دارد که معادل 49 درصد کل تخت‌های بیمارستانی وزارت بهداشت است، در حالی که 13 بیمارستان وزارت بهداشت در نوار غزه وجود دارد که تعداد تخت‌های بیمارستانی وزارت بهداشت در نوار غزه 1830 تخت یا 51 درصد از کل تخت‌های بیمارستانی وزارت بهداشت در فلسطین است.

قیمت خدمات پزشکی در کرانه باختری بر اساس آنچه توسط یکی از شهروندان در جنین و بیت لحم بیان شده است، از منطقه ای به منطقه دیگر و از بیمارستانی به بیمارستان دیگر متغیر است.

 زندگی اجتماعی در فلسطین – بررسی موردی ازدواج  

یک ماه و نیم پیش اسعد راضی از نوار غزه سی سالگی خود را سپری کرد، اما در شرایط سخت معیشتی و اقتصادی که ازدواج را در چشم بسیاری از ساکنان غزه یک مساله لوکس و رفاهی قلمداد می شود، نتوانسته است دین خود را تکمیل کند. ازدواج "رفاهی" است صرفا برای ثروتمندان، یا برای کسانی که توانستند راهی برای کاهش سنگینی اقتصاد در نوار غزه بیابند.

عبدالرحمن، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی، پول کافی برای خواستگاری از یک دختر را ندارد و از زمانی که تحصیلات دانشگاهی اش را تمام کرده، هر از چند گاهی و با سختی یک کاری را برای امرار معاش پیدا می کند. حقوق برای رفع اساسی ترین نیازهای روزانه او کافی است. او چاره ای جز سفر به خارج از کشور برای کسب درآمد ندارد.

فلسطین، علیرغم اینکه یک نقطه جغرافیایی واحد است، تفاوت در همه چیز دارد، در آداب و سنن در زندگی اجتماعی متفاوت است و بارزترین تفاوت در مناسبت اجتماعی ازدواج است، زیرا در غزه با همتای خود در کرانه باختری کاملاً متفاوت است.  

جهیزیه در نوار غزه از 1500 دینار اردنی شروع می شود تا 5000 دینار اردنی و قبل از عقد در دادگاه های شرعی به خانواده عروس پرداخت می شود و پس از آن یک مراسم مالی با توافق طرفین شروع می شود هزینه های مناسبت همراه جهیزیه در کل حداقل حدود 3000 شیقل است که شامل رزرو و اجاره یک تالار و خرید لباس مخصوص عروس و شیرینی مخصوص است که خانواده عروس تقبل می کنند اما مرد غزه مسئول تهیه خانه اعم از ملک خریداری شده یا اجاره است و هزینه های کرایه کت و شلوار عروسی را نیز تقبل می کند که از حدود 1000 شیقل شروع می شود تا 3000 شیقل و برای ساعات معینی اجاره می شود.

کرانه باختری، دیگر بخش جغرافیایی سرزمین مادری است که از نظر اقتصادی و اجتماعی با نوار غزه کاملاً متفاوت است و مناسبت ازدواج در کرانه باختری در واقع راهی بسیار سختی است با توجه به جهیزیه بالا و افزایش مشابه در هزینه های عروسی به طور کلی.

خبرنگار قدس نیوز با گروهی از افراد در کرانه باختری تماس گرفت و پاسخ آنها با برخی از افراد مشابه بود، با تفاوت جزئی در هزینه های ازدواج. در کرانه باختری تعیین جهیزیه از پنج هزار دینار اردنی شروع و به هشت هزار دینار اردنی می رسد که فقط برای خرید طلا و جواهر در نظر گرفته می شود و در نامزدی رسمی هزار دینار به عنوان جهزیه لباس اضافه می شود و قیمت حنای عروس در محدوده است 2000 تا 3000 شیقل است، در حالی که اجاره لباس عروسی برای عروس در کرانه باختری برای یک شب از 15 هزار شیقل تا 30 هزار شیقل است و آنچه مربوط به تزیینات برای عروس است فقط قیمت ها از هزار شیقل شروع می شود. در حالی که آرایشگاه داماد در محدوده 300 شیقل است جشن داماد در کرانه باختری بین 8 تا 12 هزار شیقل است که برای خواننده ای که فقط یک شب اجرا می کند درنظر گرفته می شود.

نتیجه: در مراسم ازدواج بین نوار غزه و کرانه باختری در رابطه با ازدواج شکاف زیادی وجود دارد و این به نوبه خود بار اقتصادی بر دوش جوان فلسطینی وارد می کند در کرانه باختری تفاوت کاملی بین جنین، رام الله و نابلس وجود دارد، هزینه زندگی در کرانه باختری بسیار بالاست، چه در تامین مواد غذایی، چه در بخش بهداشت و چه در بخش حمل و نقل، همه مخارج زندگی نسبت به نوار غزه بسیار بالاست.

غزه، از رفح در جنوب تا بیت حانون در شمال، همه چیز در زندگی اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی مشابه است، اما کرانه باختری هر استانی از نظر زندگی و آداب و رسوم متفاوت است، علاوه بر این، رام‌الله گران‌ترین استان محسوب می‌شود. شهروندان کرانه باختری آن را پاریس می نامند.