عربستان سعودی، ریشه افزایش
سلفی گرایی و تروریسم در منطقه

پروفسور ریچارد فالک استاد بازنشسته حقوق بین الملل دانشگاه پرینستون آمریکا که در سال 2008 به عنوان کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل فعالیت کرده است، در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری قدس (قدسنا) درباره نقش سران سعودی در تغییرات سیاسی کشورهای عراق، سوریه، یمن یا حتی لبنان گفت: «هیچ شکی وجود ندارد که عربستان سعودی به دنبال گسترش نفوذ خود در سراسر خاورمیانه است تا ضمن تقویت ثبات رژیم پادشاهی با چالش های از سوی ایران در کشورهای ذکر شده مقابله کند. امنیت عربستان سعودی همچنین به هویت فرقه گرایی نیز مرتبط است به این منظور که نه تنها به دیدگاه ویژه اش از اسلام مشروعیت هژمونیک ببخشد، بلکه تشیع را به عنوان مسئول آشفتگی و اختلافات سراسر منطقه نشان دهد و بگوید که این موضوع اساس نفوذ ایران در آن سوی مرزهایش است.»

وی در ادامه گفت: «این مسائل باعث شده است تا در چهار کشور عراق، سوریه، یمن و لبنان جنجال سیاسی رخ دهد و دخالت سعودی در آنها مطرح شود. حکومت سعودی در هر کدام از این کشورها به غیر از اینکه ایران را به عنوان مانعی برای جاه طلبی های ملی ریاض در مورد تبدیل شدن به یک رهبر منطقه ای قلمداد می کند، این کشور را به عنوان تهدیداتی علیه امنیت و مشروعیت سعودی خود نیز محسوب می کند.»

ریچارد فالک در توضیح بیشتر صحبت های خود تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران از سوی عربستان سعودی نه تنها یک چالش برای سلطه بر جوامع سنی و هویت اسلامی در منطقه به حساب می آید، بلکه سران سعودی ایران را به عنوان تهدیدی همیشگی علیه امنیت داخلی خود می داند، چراکه ایران در جامعه مخالفان سعودی و میان اقلیت جمعیت شیعه این کشور حضور دارد. همانطور که به طور واضح از سوی آیت الله (امام خمینی ره) بیان شده است، تشیع بر این اصرار دارد که حکومت پادشاهی با ارزش های اسلامی سازگار نیست.»

مقام سابق سازمان ملل در بخش دیگری از صحبت های خود درباره اختلافات میان عربستان و امارات با قطر و پیروی همه آنها از سیاست های آمریکا گفت: «باید گفت این اشتباه است که تصور کنیم آمریکا بر تمام رفتار های کشورهای خلیج فارس کنترل دارد. به نظر من عربستان و امارات به دلیل آنچه خط رفتار سیاسی مستقل قطر می دانند، با این کشور اختلاف دارند، چراکه رویکرد قطر با ترجیحات سیاسی آنها در تضاد است. حکومت های این دو کشور خواهان ایجاد وحدت هدف و سیاست با شورای همکاری خلیج (فارس) و تحت رهبری ارتجاعی خودشان هستند، و البته آنها با عادی سازی روابط قطر با ایران، اقدامات قطر در اعطای پناهندگی و حمایت دیپلماتیک از سران اخوان المسلمین و حماس، و همچنین آمادگی قطر برای به روز بودن در قبال آزادی بیان و رسانه های مستقل مخالف هستند، به ویژه با شبکه الجزیره که از عربستان و امارات در رابطه با درگیری ها در سوریه مطالب انتقادی منتشر کرده است.»

ریچارد فالک افزود: «طبق اطلاعات موجود، آمریکا هرگز با اختلاف میان کشورهای حاشیه خلیج فارس سازگار نبوده است، البته به غیر از تشویق دونالد ترامپ از اقدام ضد قطری عربستان که به اشتباه صورت گرفت. کمی پس از این اتفاق، دولت آمریکا لحن خود را تغییر داد و از اهرم فشار دیپلماتیک برای برقراری صلح استفاده کرد. با توجه به اینکه پایگاه بزرگ آمریکایی العدید در قطر وجود دارد، این باور امکان پذیر است که آمریکا مخالف اقدامات تهاجمی ضد قطر است. این مسئله بدون شک دلیلی است که واشنگتن به دنبال سازگاری کشورها است و در عین حال از تلاش ائتلاف سعودی-اماراتی برای اجرای نیت شان در سرنگونی حکومت دوحه جلوگیری می کند. این احتمال وجود دارد که ریاست جمهوری جو بایدن به تلاش ها در احیای هماهنگی میان رژیم های سلطنتی حاشیه خلیج فارس ادامه دهد.»

این شخصیت برجسته دانشگاهی با اشاره به مشکلات داخلی کشورهای مصر، سوریه و عراق در طول سال های اخیر، در مورد تغییر رهبری جهان عرب از این کشورها به سمت عربستان، امارات و قطر گفت: «مصر، سوریه و عراق گرفتار شرایط درونی بوده اند که هر کدام از آنها مشخصات ویژه ای داشته که منجر به فضاهای خاصی در زمینه فوریت ملی شده است. در عین حال، تمامی آنها با آشفتگی، درگیری و اختلافات داخلی مشغول بوده اند. این شرایط بحرانی باعث می شود تا انرژی رهبری سیاسی این دولت ها از بین برود، در نتیجه تامین ثبات داخلی در این کشورها بر دستور العمل منطقه ای آنها اولویت دارد. همچنین، این کشورها مانند عربستان و امارات از نفوذ فزاینده ایران در منطقه یا به طور ویژه از فرقه گرایی ضد سنی نگران نیستند. بر خلاف کشورهای ذکر شده، عربستان و امارات تقریبا از ثبات داخلی برخوردار هستند و توجه بیشتری به تحولات منطقه ای دارند. به نظر می رسد که انگیزه قطر متفاوت است و بر خارج شدن از سایه همسایه بزرگش (عربستان) فائق آمده و از ثروت و خلاقیت سیاسی خود استفاده می کند تا خود را از تصور اینکه یک کشور کوچک و تابع است، جدا کند. قطر به حدی این امر را با موفقیت انجام داده که باعث تحریک عربستان و امارات شده است.»

ریچارد فالک در تحلیل خود درباره دلایل اصلی بحران های سیاسی و امنیت منطقه ای کنونی به چهار مورد اصلی اشاره کرد و گفت: «اولین مورد به طنین منطقه ای انقلاب ایران مربوط می شود که از سال 1979 یک سری از واکنش های ضد انقلابی را با هدایت و حمایت مالی عربستان و متحدان منطقه ای اش ایجاد کرده و شدیدا از سوی اسرائیل و آمریکا مورد استقبال قرار گرفته است. هرکدام از این بازیگران سیاسی در کنار سیاست های موازی، انگیزه ها و اولویت های خودشان را دارند. دومین مورد مربوط به تاثیرات بی ثبات کننده بهار عربی سال 2011 در منطقه است که تلاش های زیادی برای برگرداندن یا دست کم خنثی کردن آن چالش ها صورت گرفت، تلاش هایی که با یک نظم سیاسی و اقتصادی هدایت می شوند. همچنین درگیری های داخلی طولانی مدت و شدید در یمن، سوریه، عراق و لیبی باعث مداخلات خارجی شده است که این موضوع به جنگ های نیابتی منجر شد.»

وی در ادامه صحبت های خود گفت: «مورد سوم به حمله و اشغالگری آمریکایی- انگلیسی در عراق در سال 2003 برای تغییر رژیم مربوط می شود، مسئله ای که تنش های فرقه ای را افزایش داد و به افراط گرایی سیاسی، پیدایش گروه تروریستی داعش و تروریسم فرا ملی منجر شد. چهارم اینکه واکنش ایران به چنین تحولاتی باعث شد تا دیپلماسی مداخله جویانه کشورهای خارجی در سوریه و یمن و سرکوبگری در مصر بزرگنمایی شود که در ادامه به اقدامات نظامی غیرقانونی از سوی اسرائیل در سوریه منجر شد و آمریکا را به ترویج بی ثبات کردن ایران از طریق اقدامات مخفی و حفظ تحریم ها حتی در طول همه گیری ویروس کرونا علیرغم عواقب حاد بشری اش سوق داد. آمریکا و اسرائیل اولویت اول خود را به محدود کردن نفوذ ایران در رابطه با عراق، سوریه، یمن و اخیرا در لبنان معطوف کرده اند.»

ریچارد فالک در بخش پایان صحبت های خود به نقش کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به تشکیل گروه های تروریستی پرداخت گفت: «با توجه به رفتار پوششی و مخفی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، نمی توان به درستی نقش آنها را در پیدایش گروه های تروریستی ارزیابی کرد. عربستان سعودی سال ها است که میلیاردها دلار در حمایت از تشکیل مدارس دینی در کشورهای سنی آسیایی سرمایه گذاری کرده است، که نسخه سلفی افراط گرایی سیاسی را تشویق می کند، مکتبی که به سازمان های ترویستی الهام می دهد و همچنین به طور فزاینده ای تاکتیک ها و جنگ افزارهای تروریسم دولتی را در اجرای جنگ منطقه ای تروریستی افزایش داده است.»

وی تصریح کرد: «برداشت من اینطور است که مشارکت پایین نظامی آمریکا در طول ریاست جمهوری ترامپ باعث شد تا دولت های عربی در منطقه محتاط تر شوند و نسبت به تشدید شرایط و آغاز یک جنگ تمام عیار منطقه ای نگران باشند. اگر جو بایدن حضور آمریکا را در توافق هسته ای ایران احیا کند و به تحریم ها علیه این کشور پایان دهد، این مسئله بر نحوه تقابل دولت های عربی خلیج فارس با سازمان های تروریستی ضد ایران تاثیر خواهد گذاشت. مانند همیشه، انتظارات درباره چنین رفتاری نباید قطعی باشد، چراکه مسائل نامشخص بسیاری در مسیر پیش رو وجود دارند.»

اتمام پیام/