چند نکته در باره سقوط هواپیمای اکراینی!

خبرگزاری قدس(قدسنا)- مهدی زند*

صبح چهارشنبه مورخ 18 دی ماه که خبر حمله موشکی ایران به دو پایگاه امریکایی عین الاسد در استان الانبار و التاجی در استان اربیل عراق منتشر شد. مانند هر ایرانی دیگری حسی خوش و توأم با افتخار بر من مستولی شد و از داشتن نیروی نظامی قدرتمند و مومن بر خود بالیدم و هنوز نیز می بالم اما خبر سقوط هواپیمای مسافربری در صبح همان روز، اندوهی را در درون رقم زد. هر چند شادمانی و غرور اجازه نمی داد تا به این اندوه سنگین مجالی داده شود چرا که هیچ حادثه ای نمی بایست آن رخ داد بزرگ را تحت شعاع قرار دهد.

در همان روز این احتمال که هواپیمای اکراینی توسط پدافند هوایی مستقر در اطراف فرودگاه امام خمینی (ره) هدف قرار گرفته است به ذهن خطور کرد و با توجه به اعلام بیمه ایران که آماده پرداخت خسارت به حادثه دیدگان است، این احتمال به سمت یقین حرکت کرد.

در شرایط بحرانی و جنگی در هر کشوری که در شرایط آمادگی صد در صد قرار می گیرد، احتمال وقوع حوادثی اینچنینی که یا ناشی از اشتباه انسانی و یا محاسبات الکترونیکی است، همیشه وجود دارد. البته همیشه تلاش شده درصد وقوع چنین اشتباهاتی کاهش یافته و به سمت صفر حرکت کند. بر این اساس هدف قرار گرفتن هواپیمای اکراینی در شرایطی که سامانه های دفاعی کشور در بالاترین شرایط حساسیت قرار داشتند، یک اتفاق، هرچند بسیار تلخ، بوده است.

حوادثی اینچنینی در طول تاریخ بارها رخ داده است مانند سقوط هواپیمای مسافربری مالزیایی در سال 2017 در بحبوبه جنگ اکراین که ظاهرا به اشتباه توسط موشک روسی سرنگون شد و همه 289 سرنشین آن کشته شدند. همچنین در روز های نخستین جنگ تحمیلی صدام حسین به ایران یک فروند جنگنده ایرانی در مهرآباد توسط پدافند خودی هدف قرار گرفت و سرنگون شد.

گرفتن انتقام از امریکا به دلیل ترور سپهبد قاسم سلیمانی یک مطالبه فراگیر میان مردم و مسئولین ایران بود و هم مردم و هم مسئولین خواستار انتقامی سخت از امریکا بودند و عدم واکنش ایران می توانست شرایط را در آینده علیه ایران و محور مقاومت آرایش دهد، به همین دلیل امریکا هم تهدید کرده بود که در صورت اقدام ایران به انتقام، بیکار نخواهد نشست. بر این اساس طبیعی بود که ایران در اوج آمادگی دفاعی قرار گیرد.

ساختار دفاعی ایران همانطور که سردار حاجی زاده در ماجرای سرنگونی پهباد ترایتون آمریکا تاکید کرده بود به صورت «آتش به اختیار» تعریف شده است و نیروها برای دفع خطر و از بین بردن تهدیدات علیه منافع و امنیت ملی راسا اجازه تصمیم گیری و اقدام دارند. بر این اساس در حادثه اخیر نیز پس از احساس خطر تصمیم به اقدام گرفتند.

در این ماجرای تلخ یک ناهماهنگی میان بخش نظامی و سازمان هواپیمایی کشور احساس می شود. طبیعی است که انتظار اولیه توقف پروازهای عادی است تا شرایط بحران مرتفع شود و پس از ارتفاع شرایط بحران، پروازها به صورت عادی دنبال شوند. اما ظاهرا یا پایان شرایط بحران به پدافندهای محور فرودگاه تهران اطلاع داده نشده و یا اینکه این موضوع به سازمان هواپیمایی کشور اطلاع داده نشده است. به نظر می رسد این ناهماهنگی موجب رخ دادن این حادثه تلخ شده است که ظاهرا اشتباه باید از هیجانات ناشی از شرایط پاسخگویی به امریکا رخ داده باشد.

اما یک اشتباه مهم دیگر در این داستان وجود دارد و آن اینکه مسئولین سازمان هواپیمایی کشور از همان آغاز با قاطعیت اصرار داشتند که احتمال دخیل بودن عوامل خارجی مانند برخورد موشک به هواپیمای اکراینی منتفی است که این موضع بازتاب بسیار بدی داشته و تاحدی زمینه ای برای سوء استفاده امریکا و اسرائیل و برخی جریان های ضد انقلاب و ضد ایرانی را فراهم بیآورد.

حال آنکه مسئولینی در چنین سطح عالی مدیریتی در مواجهه با حوادثی اینچنینی خصوصا در شرایط حساس آمادگی جنگی، می بایست همه احتمالات را درنظ گرفته و نتیجه گیری را به پایان بررسی ها موکول کنند.

برخی نیز از احتمال هک شدن سامانه های دفاعی ایران توسط امریکا صحبت می کننند که اساسا نمی تواند درست باشد و به نوعی ناتوان نشان دادن سیستم دفاعی ایران است. کما اینکه همانطور که سردار حاجی زاده نیز اعلام کرد در آن شب ارتش سایبری ایران در اوج آمادگی قرار داشته و حتی همه ساختار دفاعی امریکا در سطح منطقه را هک کرده بودند. بنابراین این ادعا که سامانه های دفاعی ایران هک شده در واقع نمی تواند مقبول باشد.

امریکا و صهیونیست ها و برخی رژیم های غربی و منطقه ای که در ماجرای حمله ایران به پایگاه های امریکایی در عراق به شدت تحقیر شده بودند، این حادثه و نوع موضع گیری مسئولین هواپیمایی ایران را فرصتی برای کاهش بار تحقیر خود دیده و تلاش دارند با بزرگنمایی آن خود را از گردابی که در آن فرو افتاده اند تا حدی نجات بخشند. اما واقعیت آن است که این اتفاقی بود که همچنان ممکن است در شرایط مشابه تکرار شود و باید تلاش کرد امکان آن به صفر برسد و ایران با پذیرش مسئولیت این حادثه و اشتباه رخ داده شده و عذر خواهی عمومی خسارات وارده را جبران و از خانواده های داغدار دلجویی کند.

در ضمن انتظار از مردم آن است که گرفتار موج سازی رسانه های دشمن نشوند و اجازه ندهند آنها روند تحولات را که به ضررشان است، تغییر دهند و احساس غرور فراگیر ملی را با نوعی غبن و سرخوردگی جایگزین کنند. تردیدی نیست که در اوج نگهداشتن این احساس غرور ملی، وظیفه ای سنگین است که بر دوش همه آحاد مردم است. خصوصا که حمله به پایگاه های امریکایی گام اول اخراج آنها از منطقه است و حلقه های محور مقاومت خود را برای برداشتن گام های بعدی آماده کرده اند. 

* کارشناس مسائل سیاسی

تمام.م/ع