ابهامات در تعارض
دوحه و ریاض

• خبرگزاری قدس (قدسنا) «محمد شاهدی»:  بسیاری از کارشناسان منطقه ای و بین المللی پس از اولین سفر خارجی دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا به منطقه غرب آسیا و حضور درعربستان به عنوان مهد جهان اسلام ( با وجود تناقضات بسیار در نوع نگاه و جهت گیری های ترامپ در سیاست خارجی) ، به دنبال یک تغییر بزرگ راهبردی و ایجاد ائتلافی جدید بودند. اما آنچه اتفاق افتاد یک همگرایی و همبستگی شکننده بود که نیاز به واکاوی بیشتر دارد تا نشان دهد که ترامپ سیاست خارجی مشخص و مدونی ندارد و صرفا به دنبال منافع و مطامع اقتصادی است تا هزینه و فایده سمت و سو و کیفیت روابط و سیاستش را مشخص می کند.
   
• تاکید ترامپ در کارزار انتخاباتی ایالات متحده آمریکا عربستان – مکزیک و چین بود ولی آنچه بعد از انتخابات مطرح شد ایران بود و چگونگی مهار و تضعیف آن با استفاده از تمامی ظرفیت های بین المللی و منطقه ای که این مسئله با پافشاری رژیم صهیونیستی، منافقین و رشوه دول عربی به عنوان اولویت ترامپ مطرح شد.
   
• عربستان سعودی مهمترین بازیگر در بین کشورهای عربی است که توانست با دیپلماسی رشوه و پاداش دهی مالی یعنی ارسال پترو دلارها و سرمایه گذاری چندصد میلیاردی و نزدیکی و همپیمانی با رژیم صهیونیستی جایگاه ویژه ای را نسبت به دیگر بازیگران عرب در نزد سیاستمداران و روسای ایالات متحده ایجاد کند.
   
• با حضور 54 کشور عربی – اسلامی در حضور ترامپ ائتلافی جدید درعربستان شکل گرفت. همگان متعهد شدند با تروریسم و گروه های تکفیری مقابله کنند که نام حماس و حزب ا.. در کنار آنها مطرح شد و همچنین با نفوذ و جایگاه ایران در منطقه  مقابله کنند.
   
• نشانه های شکنندگی و اختلاف از همان ابتدا در کشورهای حاضر در ریاض وجود داشت ولی یک روز پس از رفتن ترامپ از عربستان بیش از پیش قراین آن آشکار گشت. سخنی از امیر قطر در جشن سردوشی در یک پادگان نظامی کل معادلات ائتلاف را در هم شکست و آن حمایت از حماس و حزب ا.. به عنوان گروهای مقاومتی و نه تروریستی و بیان این جمله که ایران به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند مسلمان نقش مهمی در تحولات منطقه ای دارد و می توان با آن مذاکره کرد.  اما علی رغم اینکه امیر قطر تمام گفته هایش را تکذیب کرد و یک شیطنت و مشکل سایبری دانست ولی کارگشا نبود و هجمه های فراوان از سوی اعضای ائتلاف بخصوص عربستان، امارات، مصر و بحرین و حتی کشورهای ذره ای و کوچک آغاز شد.
   

اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا قطر باید قربانی چنین ائتلافی شود؟
 

شکاف بین قطر و عربستان از دیرباز وجود داشت:
 

• تعارضات ایدئولوژیک که برمی گردد به تفسیر وهابیت در این دو کشور، در عربستان وهابیت و نوع نگاه به اسلام و مجازات ها سختگیرانه و خشن و جلوگیری از حضور زنان در جامعه اما در قطر وهابیت تفسیری اخوانی دارد و رد خشونت بی قاعده و تفسیر بازتری از اسلام مطرح می شود و حضور زنان در جامعه مورد توجه قرار می گیرد.
   
• اختلافات ارضی بین دوکشور به ادعای مالکیت عربستان بر 23 مایل از سواحل جنوب شرقی قطر و اختلاف بر مالکیت خلیج سلوا واقع در مرزهای جنوب غربی و خلیج خور العدید در جنوب قطر برمی گردد و تا جایی پیش می رود که در سال 1992 با امضای توافقنامه 1965 به طور موقت سرپوشی بر این اختلافات گذاشته می شود.
   
• نوع مناسبات با ایران که به همکاری های اقتصادی و سیاسی و نوع نگاه قطر به جریان های مقاومت بر می گردد.
   
• اختلافات در مسائل منطقه ای نیز به کشورهای عراق ، سوریه ، مصر و یمن باز می گردد. یعنی نوع نگاه و حمایت اخوانی قطر، زمانی که قطر به دولت مرسی 2 میلیارد دلار کمک می کند و در مقابل آن عربستان  11 میلیارد دلار به نظامیان مصری کمک می کند. قطر و ترکیه به عنوان حامیان اصلی جریان اخوان المسلمینمطرح هستند و در مقابل عربستان سعودی که از دیرباز با این جریان ضدیت و دشمنی فراوانی داشت.
  
  حال تعارض و اختلافی جدید در ائتلاف عربی – آمریکایی – صهیونیستی در جایی که کشورهای عربی متعهد به ائتلاف با ترامپ هستند روی می دهد:
   
• کشورقطر با توجه به سبقه حمایتی اش از اخوان المسلمین و به دلیل گنجانده شدن نام حماس در فهرست گروهای تروریستی و تکفیری موضع گیری متفاوتی داشت چرا که حماس و حزب ا.. را تشکل های مقاومتی می داند و هرگونه اقدام علیه آنها را به نفع دشمن قلمداد  می کند و همچنین از ایران به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند در جهان اسلام که اثر گذار است و باید با آن مذاکره کرد نام می برد.
   

عربستان، امارات و بحرین بیشترین هجمه ها را آغاز می کنند:
 

• ظرف 48 ساعت مناسبات دیپلماتیک خود را با قطر قطع و دیپلمات های قطری را اخراج می کنند.
   
• عربستان از ورود روزانه اقلام ضروری به قطر جلوگیری می کند چرا که تنها مرز زمینی قطر با عربستان است.
•  
• از ورود کشتی های قطری به مرزهای دریایی عربستان ، امارات و بحرین ممانعت به عمل می آید.
   
• از ورود هواپیماهای قطری به مرزهای هوایی عربستان ، امارات و بحرین ممانعت می شود.
   
• شبکه معروف الجزیره قطر در این کشورهای عربی تعطیل می شود.
   
• ریال و بورس قطر ریزش فراوانی می کند.
•  
• حتی قطر را تهدید به کودتا و اقدام نظامی می کنند.
•  

اما سوالی که در اینجا مجددا مطرح می شود این است که چرا قطر به عنوان کشوری ثروت مند و از حامیان سازش و اثر گذار در تحولات منطقه یکدفعه شاهد چنین هجمه ای قرار می گیرد:
 

• قطر به عنوان بزرگ ترین صادرکنندگان گاز طبیعی مایع در جهان مطرح است که حدد 30 درصد کل مصرف جهان را صادر می کند و درآمدی 80 میلیارد دلاری دارد.
   
• قطر از دیرباز به مامن سران القاعده ، داعش و دیگر تکفیری ها شهرت دارد حتی طالبان دفتر کار رسمی در آن کشور دارد.
   
• وجود دو پایگاه هوایی بزرگ آمریکا در منطقه العدید و سدیده قطر
   
• میزبانی بازی های جام جهانی 2022
• 
  قطر تنها مرز زمینی اش با عربستان است یعنی گذرگاه زمینی ابو سمره و با امارات ، بحرین و ایران مرز مشترک دریایی دارد.
   
• روزانه 600 تا 800 کامیون کالاضروری از مرز زمینی از عربستان وارد قطر می شود.
•  
• بیشترین تعداد پرواز های ورودی قطر از مبداء امارات و عربستان است.
   
• ارزش تبادلات تجاری قطر و عربستان به عنوان اولین شریک بزرگ تجاری 7 میلیارد دلار می شود و امارات دومین شریک تجاری اش محسوب می شود.
   

عربستان هزینه بسیاری می کند تا بتواند بحرین و یمن را در کنارش حفظ کند و غرب هم تمام هدفش حفظ تامین امنیت و ارسال انرژی از این منطقه است. پس چطور می شود کشوری کوچک اما ثروت مند و اثر گذار در معادلات کشورهای عربی بخصوص در سوریه،عراق و یمن و.. که منبع بزرگ تامین گاز جهان است یکباره کنار گذاشته می شود و طعمه و هدیه ای برای دیگران شود.

در این میان چند سناریو مطرح می شود :
 

• دولت ترامپ در ایالات متحده به دنبال افزایش قیمت گاز است و آن زمانی محقق می شود که در منطقه تولید گاز و غول گاز دنیا بحران ایجاد شود. با این وضعیت استحصال از گاز شیل مقرون به صرفه می شود و این کار هم اشغال ایجاد می شود و هم آورده مالی برای اقتصاد آمریکا ایجاد     می کند.
•  
• عربستان سعودی که درآمد هنگفتی در رابطه با قطرعایدش می شود به این سادگی حاضر به چشم پوشی از آن نیست آن هم در وضعیت اقتصاد ورشکسته و شکننده عربستان سعودی که درآمد هایش با پایین آمدن قیمت انرژی کاهش یافته است. اما چند برنامه را می تواند همزمان دنبال می کند: گوش مالی و تحت فشار قرار دادن قطر - ضمیمه و الحاق و تحت الحمایگی کشور ثروت مندی چون قطر – تحریم مناسبات دیپلماتیک و اقتصادی و سیاسی - کودتا و یا اقدام نظامی -  تا قطر را وادار کند هرگونه مناسبات اقتصادی و سیاسی  خود را با ایران قطع کند و عدم حمایت از اخوان المسلمین و اخراج کامل سران حماس جهت تامین امنیت و قدرت کشورهای عربی – غربی تا دیگر کشورهای عربی جرات انجام چنین اقداماتی را نداشته باشند.
•  
•  قطر با توجه به مبادلات دیپلماتیک ، سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه و جهان، دیگر تمایلی ندارد مثل بحرین و یمن عمل کند. بنابراین سعی می کند با سیاست های مستقل و با استفاده از ظرفیت کشور قدرتمند و جریان مقاومت چون ایران به حیات خود ادامه دهد و حامیان جدیدی پیدا کند و با برتری گاز خود بازیگری جدیدی را با غربی ها آغاز کند.
  
  به اعتقاد کارشناسان ادامه این روند شکننده روابط و بحران بین قطر و دیگر کشورهای عربی به سود ایران خواهد بود چرا که توانست صدها میلیارد دلار سعودی ها را که صرف تامین امنیت و جلوگیری از نفوذ و قدرت ایران در منطقه بود را به یکباره هوا کند. اجازه استفاده از دالان هوایی ایران به هواپیماهای قطری و استفاده از مرز دریایی ایران می تواند گشایشی برای قطر و منبع سودآوری برای ایران باشد اما باید منتظر ماند تا ببینیم این روند پیچیده و مبهم سرانجام به نفع کدام طرف تمام می شود اما آنچه مهم تلقی می شود این است که چه قطر به سوی ایران متمایل گردد و چه باز در صف سازش و ائتلاف عربی - غربی قرارگیرد نشان دهنده عمق اختلاف و درگیری و عدم شکل گیری یک همگرایی و ائتلاف جدی علیه جبهه مقاومت خواهد بود و شاید تنها سرپوشی بر شکست ها و اشتباهات جبهه سازش در یمن ، بحرین ، عراق ، سوریه و موضع گیری های تند علیه جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
  
  *کارشناس مسائل منطقه
  انتهای پیام/