ناکامی ریاض در تغییر قواعد بازی منطقه/ سه عامل شکست طراحی سعودی علیه ایران/ سران عربی گرفتار در پدیده ترامپوفوبیا/ هزارتوی عادی سازی روابط شورای همکاری خلیج فارس با اسرائیل

خبرگزاری قدس (قدسنا): «علی شهاب» تحلیلگر عرب به تازگی در یادداشتی نوشت: آنچه تاکنون از برآیند مواضع رئیس جمهور آمریکا پس از نشست ریاض قابل مشاهده و رصد بوده، حجم اهداف و آرزوهای رسانه‌های نزدیک به سران سعودی درباره تغییر قواعد بازی در منطقه را برآورده نکرده است، تا جایی که می‎توان گفت ریاض در رسیدن به اهدافی که پیش از دیدار ترامپ برای آن برنامه ریزی کرده بود، شکست خورده است.

جدای از چند صد میلیارد دلاری که عربستان سعودی به اقتصاد محتاج سرمایه آمریکا پمپاژ کرد، نمی‌توان به موفقیت سیاسی دیگری برای ریاض در پی پایان سفر منطقه‌ای ترامپ اشاره کرد. در اینجا به آرزوها و اهداف بلندی که سعودی‌ها به سفر ترامپ بسته بودند اشاره خواهیم داشت؛

1-  پیمان ناتوی عربی: نشانه‌های شکست چنین ائتلافی حتی پیش از سفر رئیس جمهور آمریکا به ریاض رصد شد. در جایی که چند روز قبل سفر منطقه ای ترامپ، وی از «محمد بن زاید» حاکم ابوظبی در کاخ سفید استقبال کرد. سعودی‌ها ناخرسندی خود از این اقدام هم پیمان اماراتی خود را پنهان نکردند، این در حالی است که اماراتی‌ها نشان داده‌اند از هیچ فرصتی برای نشان دادن  تفاوت‌ها و مزایای خود در روابط با آمریکا در مقایسه برادر بزرگ‌تر خود (سعودی‌‎ها) دریغ نمی‌کنند. این گزاره دقیقا در ارتباط با قطر که متهم به از بین بردن وحدت کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شده نیز معنا پیدا می‌کند. سران دوحه تنها ساعاتی پس از پایان سفر ترامپ به ریاض، شاهد وقوع حمله‌ای برنامه ریزی شده علیه خود بودند که هنوز  هم پیامدهای‌ آن به پایان نرسیده است.

براین اساس قبل از ورود به مسئله تشکیل ائتلاف عربی آمریکایی هدف گذاری شده،  عربستان سعودی در مهار و کنترل نزدیک ترین همسایگان عرب خود ناتوان بوده است و این مسئله هم به اختلاف دیدگاه‌ سیاسی سعودی با برخی کشورهای عربی و هم به محدودیت قوای نظامی ائتلاف مورد نظر مرتبط است. جنگ یمن نیز دلیل آشکاری برای این محدودیت در قوای نظامی است. ریاض هم اکنون در راستای تشکیل ائتلاف مدنظر خود با مشکلات متعددی روبرو است. آنها باید برای نمایان نشدن شکاف بیشتر در روابط با کشورهای عربی مسئله ائتلاف سازی را به حیات خلوت خود برده و در ابتدا برای بازگرداندن دوحه و ابوظبی تلاش کنند. همچنین باید فکری به حال موضع پرنوسان و مملو  از تردید کویت و البته دیدگاه متفاوت مسقط کنند و پس از حل این مسائل از تشکیل ائتلاف نظامی منطقه‌ای بین المللی فعال سخن برانند.

2-  عادی سازی روابط شورای همکاری خلیج فارس با اسرائیل: با وجود اینکه ترامپ در دیدار با نتانیاهو احساسات گرم کشورهای عربی در قبال اسرائیل را به وی منتقل کرد، اما باید تاکید کرد که اسرائیل هرگز احساسات را جدی  نمی‌گیرد و با اقدامات عملی تصمیم گیری می‌کند.  این در حالی است که ریاض در صحنه عربی از انجام هرگونه توافق صلحی با اسرائیل ناتوان است. سران سعودی تلاش دارند دوستان خود را به علنی کردن روابط با اسرائیل از طریق ارائه ویزا، مبادلات تجاری، همکاری نظامی و تسهیل اقدامات نظامی اسرائیل در منطقه ترغیب کنند اما این نوع همکاری در شکل محرمانه آن از چند دهه پیش میان برخی کشورهای عربی به اذعان دو طرف وجود داشته است. چیزی برای مخفی کردن در این پرونده وجود ندارد اما سخن گفتن از آغاز صلح جدید در منطقه به مشارکت قوای فعال منطقه در این روند نیازمند است. این در حالی است که سران سعودی با بازیگران قوی در منطقه سر ناسازگاری داشته و از اعتراف به قدرت آنها سر باز می‌زنند. از طرفی عادی سازی علنی روابط اعراب با اسرائیل جز با تحمیل آنچه آمریکا و اسرائیل می‎خواهند محقق نخواهد شد، پس در نتیجه در این موضوع نمی‌توان موفقیت برای سعودی متصور شد.

3-  انزوای ایران: تحقق این هدف در ابتدا به موفقیت در دو موضوعی که بالا اشاره شد دارد. همچنین سران سعودی در راستای تحقق انزوای ایران باید مشارکت اروپا و بی طرفی چین و روسیه را تضمین کنند. جدای از اینکه عربستان سعودی با وجود هزینه چند میلیارد دلاری نتوانست اهداف مستقیم خود از نشست ریاض را محقق کند، سفر اخیر ترامپ به کشورهای اروپایی شکاف میان آمریکا و اروپا را افزایش داد. شکافی که در سخنان «آنگلا مرکل» صدراعظم قویترین کشور اتحادیه اروپا پس از گذشت چند ساعت از دیدار وی با ترامپ مشخص شد و وی تاکید کرد که اروپا باید متکی بر خودش باشد. از سوی دیگر، در شرایطی که سیاست‎های آمریکا در قبال مسکو و پکن هیچ تغییر اساسی را شاهد نبود، بسیار دور از ذهن  که از اقدام هماهنگ علیه ایران در صحنه بین المللی سخن بگوییم!
 

سه موضوع بالا برای نشان دادن میزان موفقیت سفر ترامپ به ریاض برای سعودی‎ها کافی است. البته این مسئله موفقیت‌های ناچیز برخی از این دیدار را کتمان نمی‌کند، چه آنکه «محمد بن سلمان» توانست در جریان سفر ترامپ به خوبی جایگاه خودش را به عنوان پادشاه در سایه به رخ بکشد. همچنین سران عرب در آستانه ماه مبارک رمضان به خطبه‌‌های ترامپ گوش فرا دادند. حال سوال اساسی این است آیا این مسائل ناچیز و بی ارزش به هزینه 460 میلیارد دلاری سعودی‌ها نیاز داشت؟

برای پاسخ به این سوال باید به وضعیت نامساعد عربستان در جدال‌های منطقه‌ای توجه کنیم. اما این واقعا تاسف بار است که میهمان آمریکایی دقیقا پس از پرکردن جیب خود با پترودلارهای سعودی به فلسطین اشغالی رفت تا بار دیگر عهد خود را مبنی بر حفظ امنیت اسرائیل تکرار کند، هدفی که آن را در حضور سران عرب در ریاض هم اعلام کرده بود.

در پایان باید تاکید کنم که متاسفانه اکثر کشورهای عربی از زمان انتخاب رئیس جمهور جدید آمریکا دچار ترامپو فوبیایی شدید (ترس از اقدامات ترامپ)  شده اند و همین مسئله بهترین دلیل برای حضور حداکثری آنها در نشست ریاض و دیده بوسی با وی بود. این در حالی است که ترامپ هرگز مانند اوباما دهان به تمجید اعراب باز نکرده اما با ترسی که در دل آنها نهاده توانسته با ثبت رکوردی بی سابقه همه آنها را در راستای اهداف نظام سرمایه داری آمریکا در یک نشست گردهم آورد.

انتهای پیام/م.ت/22/