پسا صهیونیسم، آیینه ناکامی‌های صهیونیسم

جنبش پساصهیونیسم از محافل دانشگاهی آغاز شد وسپس دیگر عرصه ها را در برگرفت و هم اکنون در صحنه عمل سیاسی در اسرائیل نمایان شده است. پسا صهیونیست به  کسانی اطلاق میشود که در کارهای علمی و تحقیقاتی خود اقدامات اسرائیل را از آغاز تاکنون مورد بررسی قرار داده و از آن انتقاد می‌کنند.
واژه پساصهیونیسم یا پست صهیونیسم (‪ )post zionism‬اصطلاحی است که برای اولین بار یوری رام جامعه شناس اسرائیلی به گروهی از نخبگان اسرائیل اطلاق کرد .
شیوه پژوهش پساصهیونیستها، عمدتا حول مباحث تاریخی و جامعه شناختی استوار است شاید به این دلیل که نخستین پیشگامان این گرایش، استادان تاریخ و علوم اجتماعی و سیاسی دانشگاههای رژیم صهیونیستی بوده اند.
به این ترتیب پساصهیونیسم دیدگاهی تاریخی است که پس از طی یک مسیر مشخص سه مرحله ای یعنی پذیرش تفکر صهیونیسم، تجربه عملی رژیم صهیونیستی و سرانجام بازگشت از وفاداری به یکی از آن دو - تفکر صهیونیستی یا رژیم صهیونیستی- به انتقاد از آن میپردازد.
رهیافت پساصهیونیستی را می‌توان به دو دیدگاه گذار و گسست تقسیم کرد که وجه اشتراک هر دو دیدگاه آن است که پساصهیونیسم پاسخی به مسائل جامعه اسرائیل خواهد بود.
دیدگاه گذار
................
پیروان این دیدگاه ضمن پذیرش اصل صهیونیسم و وفاداری به آموزهها و عقاید آن، شیوههای کنونی حکومت رژیم صهیونیستی را (خصوصا در نحوه برخورد با فلسطینیها) نمی پسندند و ضمن نژادپرستانه و غیرصهیونیستی خواندن این شیوهها، آنها را خلاف آرمانهای صهیونیسم دانسته و خواهان انجام اصلاحات و بازگشت به ایده صهیونیسم (از نظر آنان) واقعی هستند. بنابراین، دیدگاه گذار از دیدگاهی خطی پیروی میکند. پساصهیونیسم در این دیدگاه مرحله ای از مراحل تکاملی صهیونیسم است که ضمن آن مسائل جدید، راه حلهای جدیدی را می طلبد. از این منظر، پساصهیونیسم مذهبی حکایتی است از توان به کارگیری قوانین و مقررات تورات و تطبیق آن با مسائل عصر جدید. پساصهیونیسم در دیدگاه گذاری آن در حالی که شامل صهیونیسم میشود و ادعاهای آن را میپذیرد از آن گذر می کند و به صورت نوعی دکترین مدیریت تحول ظاهر میشود. دیدگاه گذاری از مقبولیت بیشتری نسبت به دیدگاه گسست حتی در بین گروههای افراطی برخوردار است.
؟دیدگاه گسست
......................
پیروان این دیدگاه با واکاوی در تاریخ شکل گیری دولت یهودی در فلسطین و تشکیل رژیم صهیونیستی ، آن را مملو از جنایات و شیوههای غیرانسانی یافته اند، اما معتقدند این شیوهها در واقع منطبق با آموزهها و ماهیت صهیونیسم است و به این ترتیب با بازگشت از تفکر صهیونیستی، به تشکیک یا انکار ریشه های اندیشه صهیونیسم و به تبع آن، تشکیک یا انکار مشروعیت رژیم صهیونیستی میپردازند. این گروه خواهان تجدیدنظر در تفکر صهیونیسم و تجدید حیات یهود در اسرائیل، خارج از چارچوب صهیونیسم، هستند. بنابراین، بر طبق این دیدگاه، حل مسائل اجتماعی در اسرائیل در گرو بازنگری راه حلهای موجود برای مشکلات است، راه حلهایی که باید به روش دیگری غیر از صهیونیسم بدانها نگریسته شود.
*** در مجموع مباحث پساصهیونیستها، عمدتا حول دو نکته تمرکز دارد:
اول : بهرهبرداری از یهودیان پراکنده و منفعل سراسر جهان به عنوان طعمهای جهت پیشبرد اهداف استعماری در منطقه خاورمیانه از طریق سوء‌استفاده استعمار از اندیشه بازگشت یهودیان به سرزمین موعود، بزرگ نمایی خطر یهودی ستیزی در جهان و لزوم برخورداری قوم یهود از وطن مستقل.
دوم : بازنگری وقایع تاریخی که پس از مهاجرت یهودیان به فلسطین، در نهایت تا تشکیل دولت اسرائیل و سپس تا به امروز اتفاق افتاده است. در این راستا، فراصهیونیستها به تحریفاتی که دولت اسرائیل در تاریخ رسمی خود به عمل آورده است - نظیر وقایع جنگهای اعراب و اسرائیل خصوصا جنگ سال -‪۱۹۴۸‬ ، شیوه برخورد نژادپرستانه با اعراب فلسطینی و مسائلی نظیر اخراج و آوارگی فلسطینیها اشاره میکنند. آنان پس از دستیابی به اسناد طبقه بندی شده که پس از گذشت سی سال از محرمانه بودن خارج شده اند، متوجه شدند که این وقایع، برخلاف تبلیغات رسمی سازمانهای تبلیغاتی و فرهنگی اسرائیل، و منطبق با روایت فلسطینیها از این وقایع میباشد و همچنین با ادعاهای صهیونیستها مبنی بر آنتیسمیتیزم (یهودستیزی جهانی) و خطر انقراض و نابودی یهود قبل از جنگ سال ‪ ۱۹۴۸‬کاملا تعارض دارد. آنان همچنین دریافتند ترک وطن میلیونها فلسطینی نه تنها به صورت داوطلبانه، یا پس از فروش زمینهای خود و یا به دعوت پادشاهان عرب برای مهاجرت به کشورهای آنها نبوده، بلکه ماهیتی کاملا اجباری داشته است و اقدامات اسرائیل طی این مدت برخلاف قطعنامه های سازمان ملل و معاهدات بینالمللی بوده است. به هر حال، فراصهیونیسم فرمول و اساس فکر صهیونیسم یعنی اسکان ملتی بدون سرزمین را در سرزمینی بدون ملت به زیر سوال برده و به چالش میکشد.
روند شکلگیری جنبش پساصهیونیسم
................................................
روند شکل گیری این جنبش به شکل تدریجی بوده است که تقریبا پس از جنگ سال ‪ ۱۹۶۷‬اعراب و اسرائیل آغاز شد و تا امروز یک سیر تکاملی را به صورت زیر سپری کرده است:
‪-۱‬آغاز این تفکر پس از جنگ سال ‪ ۱۹۶۷‬یعنی زمانی است که صهیونیستها تقریبا به اهداف اولیه خود یعنی تصرف بخش اعظم سرزمین فلسطین - و حتی فراتر از آن - یعنی تصرف سرزمینهایی از مصر، اردن و سوریه - دست یافته و یک دولت یهودی فراگیر به وجود آورده بودند. در هر حرکت نوپا، شکل گیری مخالفتها زمانی است که آن حرکت به اهداف اولیه خود دست یافته باشد و سپس برخی از عناصر از درون همان حرکت، نقش آنتی تز را ایفا کنند.
‪-۲‬موج دوم تکامل فراصهیونیسم پس از تجاوز سال ‪ ۱۳۶۱ ) ۱۹۸۲‬ه. ش ) اسرائیل به لبنان و شکل گیری مقاومت لبنان علیه اشغالگری آغاز شد.
‪ -۳‬موج سوم تکامل فراصهیونیسم، همزمان با شکل گیری انتفاضههای اول و دوم فلسطینیها در سرزمینهای اشغالی و متعاقبا عکس العمل های سرکوبگرانه صهیونیستها در قبال آن بوده است.
اما در کنار همه این عوامل باید به تاثیر پذیری این جنبش از روند تکامل اندیشه در غرب اشاره کرد.پس از شکل گیری جنبشهای اثبات گرا در غرب چون روشنگری، عقلانیت، توسعه، مدرنیسم و نهایتا پست مدرنیسم، محافل روشنفکری اسرائیل که عمدتا در حوزه اندیشه ای غرب تعریف میشوند، از این تحولات بی تاثیر نماندند و ظهور جنبش پساصهیونیسم را می توان متاثر از اندیشه های پست مدرن غرب تلقی کرد. ضمن آنکه فرو ریختن دیوارهای آهنین بلوک شرق، در فرو ریختن دیوارهای آهنینی که صهیونیسم به دور اندیشه های خود کشیده بود، نقش داشته است و علاوه بر آن موجی که امروزه در دنیا تحت عنوان جهانی شدن و نفی هرگونه مطلق نگری و صرف انگاری به راه افتاده، سبب شده است راه بر اندیشه هایی چون صهیونیسم که مبتنی بر نژاد برتر است بسته شود. به این ترتیب، عوامل شکل گیری پسا صهیونیسم را میتوان به عوامل داخلی (یعنی تعارضات داخلی جامعه اسرائیل) و عوامل خارجی (همانند جهانی شدن و امثال آن) تقسیم کرد.