سه‌شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ 
qodsna.ir qodsna.ir

ارتش اردن؛
تاریخچه تاسیس، چالش ها و افق پیش رو

«علیرضا غلامی»

 

خبرگزاری قدس (قدسنا) /  سلسله گزارش های بخش اردن

 

کشور اردن هاشمی در سطح منطقه از شرایط خاصی برخوردار است. این کشور بر اساس طرحی که قدرت های استعماری وخصوصا انگلیس برای منطقه آماده کرده بودند، ایجاد شده است. در واقع این کشور نقش وظیفه ای در ارتباط با طرح های استعمارگران ایفا می کند.

خبرگزاری قدس بنا دارد با توجه به نقشی که برای اردن در معادلات منطقه ای از سوی قدرت های استعماری تعریف شده است، طی مقالاتی، به اختصار، به معرفی این کشور در چارچوب ماموریت های تاسیسی اش بپردازد.

 

ارتش اردن و نقش آن در ساختار قدرت اردن

بنیان ارتش اردن در واقع براساس نیروهای شریف حسین هستند که با حمایت بریتانیا علیه امپراطوری عثمانی شورش کرده و موجبات تضعیف آن از درون شدند که نهایتا منجر به شکست امپراطوری در جنگ جهانی اول و فروپاشی آن شدند. پس از جنگ اول جهانی اردن بر اساس توافق قبلی بریتانیا و فرانسه در حوزه نفوذ انگلیس قرار گرفت و یک دولت تحت الحمایه در آن ایجاد شد. ریاست این دولت تحت الحمایه  به عبدالله بن حسین واگذار شد. نهایتا دولت اردن هاشمی در 25 ماه می 1948 اعلام استقلال کرد.

 

 

عبدالله بن حسین در سال 1921 پایه های یک ارتش  برای خود بنا نهاد و در سال 1923 با عنوان ارتش عربی اعلام  و سازماندهی شد.

 

شکست های پی در پی  نظامی آمریکا در خاورمیانه و آغاز عقب نشینی از منطقه

 

با به قدرت رسیدن «جو بایدن» و شکست های پیاپی نظامی آمریکا در سوریه، عراق و لبنان، رویکرد سیاست خارجی آمریکا در منطقه شاهد تغییر و تحولات بزرگی بود که عملا در برخی سطوح و حوزه ها به ویژه در زمینه حضور نظامی آمریکا در منطقه خاورمیانه خود را نمایان ساخت و به نظر می رسد در این تغییر سیاست، اردن مهره ویژه ای محسوب می شود .

 

العربیه در بهمن 1399 خبر از توافقی میان ارتش آمریکا و اردن داد که عملا همان استقلال اندک را از نیروی نظامی اردن گرفت و نقش جدید ارتش مستعمره اردن بیشتر نمایان شد.

 

بر اساس توافق جدید نیروهای نظامی آمریکا و جنگنده‌ها و ناوهای آنها اجازه «ورود و خروج آزادانه به خاک اردن» را دارند. همچنین نظامیان آمریکایی از تسهیلات فراوانی به مدت ۱۵ سال در اردن برخوردار شدند و اردن ۱۲ پایگاه هوایی و دریایی در اختیار آمریکا قرار داد که ۴ پایگاه برای آموزش اهداف مختلف و به صورت مشترک توسط نظامیان آمریکا و ارتش و نیروهای مسلح اردن مورد استفاده قرار می گیرد.

 

پس از این توافق و در تیرماه 1400 ارتش آمریکا اعلام کرد پایگاه های نظامی خود در قطر  که زمانی سرشار از تجهیزات نظامی و تفریحی بود، تخلیه کرده و تجهیزات و نیروهای خود را به اردن انتقال داده است. در همین تاریخ پایگاه های نظامی کوچک در کویت، عربستان سعودی و امارات که برای اهداف عملیاتی در افغانستان مورد استفاده قرار می گرفتند تعطیل و به اردن منتقل شدند.

 

همچنین برخی پایگاه های نظامی بزرگ اردن مانند پایگاه هوایی «موفق السلطی» معروف به پایگاه «الازرق» به عنوان پایگاهی چند منظوره توسط لشکر ۴۷۰ آمریکا مورد استفاده قرار گرفت تا به پایگاه نظامی اصلی آمریکا در خاورمیانه برای هواپیماهای بدون سرنشین و اتاق عملیات جدید تبدیل شود. ارتش آمریکا فعالیت خود را در پایگاه هوایی «ملک عبد الله دوم»، پایگاه دریایی سلطنتی در عقبه ، در پایگاه آموزشی نیروهای مسلح در القویره، پایگاه هوایی شاهزاده حسن، پایگاه هوایی شاهزاده فیصل (الجفر) و در اردوگاه آموزشی «التتن» شروع کرد و تعداد نیروهای نظامی خود در این کشور را از سه هزار به بیش از شش هزار (همچنان در حال افزایش) رساند.


 

 

کارشناسان معتقدند دولت اردن در توافق اخیر با امریکا اساسا فاقد هرکونه اراده ای است و ناگزیر از موافقت با حضور طولانی مدت نظامی امریکا در اردن شده است. با توجه به چند تحول داخلی و منطقه ای مانند طرح کودتا علیه عبدالله دوم و نیز کاهش کمک های بین المللی، تلاش عربستان برای جایگزین شدن مسئولیت اوقاف قدس در واقع هشدارهایی بوده است که عبدالله دوم را ناگزیر از ایفای نقش های جدیدی در منطقه در راستای اراده و طرح های امریکا و اسرائیل در منطقه کرده است.

 

اردن مهره حیاتی برای فرار از شکست

با گسترش نفوذ و توانمندی های محور مقاومت و خطری که اسرائیل از ناحیه آن احساس می کند، حضور نظامی امریکا در اردن و انتقال توانمندیهای دفاع هوایی و موشکی به پایگاه های این کشور در واقع با هدف تامین امنیت اسرائیل صورت گرفته است. همچنین با توجه به فشار گسترده ای که در عراق و به احتمال زیاد در سوریه در آینده به امریکا برای خروج از این کشورها وارد شده است، اردن به عنوان کشوری جایگزین تعریف شده است. هرچند این حضور نظامی با توجه به بافت جمعیتی اردن و نیز سوابق تعاملات نظامیان امریکا با کشور میزبان اینده روشنی برای رژیم اردن ترسیم نمی شود.

 

دولت اردن یک دولت تاسیسی استعمار انگلیس است و ارتش آن نیز ارتشی در راستای اهداف قدرت های فرامنطقه ای در منطقه است. اسرائیل از سوی قدرت های استعماری غرب به عنوان مهمترین پروژه آنها برای سلطه بر منطقه تعریف و ایجاد شده است و دیگر رژیم های منطقه ای مانند عربستان، اردن، کویت، امارات، بحرین، ترکیه نیز رژیم هایی هستند که از سوی همین قدرت ها موجودیت یافته اند و بقای خود را در وابستگی به آنها می دانند و طبیعی است که این قدرت ها با توجه به نفوذ موثری که در ساختارهای سیاسی، نظامی و امنیتی این کشورها دارند، هرگز اجازه نمی دهند تا مهمترین پروژه انها از ناحیه دولت هایی که خود تاسیس کرده اند به خطر افتد. در عین حال همین رژیم ها در صورت لزوم باید ظرفیت های خود را برای بقای اسرائیل فعال سازند. کما اینکه توافقات عادی سازی عربی با اسرائیل تحت فشار امریکا انجام گرفته است و حضور نظامی امریکا در اردن هم بدون نیاز به توافق دولت اردن انجام گرفته است و دولت اردن ناگزیر شده مدعی شود  این اتفاق نتیجه مذاکرات طولانی با امریکا بوده است!

 

از سوی دیگر امریکا قصد دارد حضور نظامی خود در غرب آسیا را کاهش دهد و بر شرق آسیا به منظور مهار چین تمرکز کند و در کنار این موضوع مطالبات برای اخراج نظامیان اشغالگر امریکایی از عراق و سوریه در هفته های اخیر افزایش یافته است و به نظر می رسد انتقال این نظامیان به اردن هم دور از ذهن نباشد. تقویت حضور نظامیان امریکایی در اردن از یکسو به حفظ امنیت رژیم صهیونیستی ربط دارد و از سوی دیگر با توجه به سابقه امریکا در آموزش و سازماندهی گروههای تروریستی در اتاق عملیاتی الموک در مرز اردن با سوریه, این احتمال وجود دارد ارتش امریکا قصد دارد با استفاده از بقایای گروههای تروریستی چون گروه شکست خورده داعش , این گروه را دوباره احیا نماید تا به عنوان پیاده نظام خود در جهت حفظ امنیت رژیم صهیونیستی از آنها استفاده کند.


آنچه آشکار است اینکه همانگونه که حضور نظامیان امریکایی در عراق, سوریه و افغانستان چیزی جز ناامنی برای این کشورها به ارمغان نیاورده است حضور این نیروها در اردن نیز چیزی جز ناامنی برای این کشور و کشورهای همسایه به ارمغان نخواهد آورد.

 

ساختار ارتش اردن

 ارتش اردن متشکل از 3 بخش نیروی هوایی، نیروی زمینی و نیروی دریایی است.  ارتش اردن همچنین یک نیروی ویژه نیز دارد و وظیفه آن مبارزه با تروریسم، امنیت داخلی و امنیت مرزها است. ارتش اردن تحت نظارت و اداره مستقیم پادشاه اردن به عنوان فرمانده کل قوا قرار دارد.

 

 

تا پیش از سال 1994 میلادی، خدمت سربازی برای مردان اردنی اجباری بود و شهروندان مرد اردنی از سن 17 سالگی به بعد باید دوران خدمت سربازی اجباری خود را در ارتش سپری می‏کردند ولی این مساله پس از امضای پیمان صلح میان اردن و رژیم صهیونیستی (موسوم به وادی عربه) در سال 1994 میلادی لغو شد و اکنون چیزی به نام خدمت سربازی در اردن وجود ندارد.

 

در همان زمان نیز خدمت سربازی برای بانوان اجباری نبود ولی علاقمندان و داوطلبان زن می‏توانستند جهت خدمت در امور غیر جنگی و نظامی وارد ارتش شوند.

 

 

جایگاه قدرت نظامی

در سال 2021 و براساس بررسی سالانه مرجع   GFP ( پایگاه گلوبال فایر پاور) که با بررسی ده‌ها شاخص، جایگاه کشورها را از نظر قدرت و توانمندی نظامی بررسی کرده است ، ارتش اردن در بین 74 کشوری که برای بررسی سالانه در نظر گرفته شده است در رتبه 74 قرار دارد.

 

بودجه نظامی اردن

در حال حاضر حدود 10% از بودجه کل کشور اردن صرف ارتش این کشور می‏‌شود و کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و رژیم صهیونیستی سلاح‌‏های مورد نیاز ارتش اردن را تامین می‏‌کنند.

 

آخرین آمار رسمی منتشر شده از بودجه نظامی اردن مربوط به سال 2020 است. در سال 2020 ، هزینه نظامی اردن 2/770 میلیارد دلار آمریکا بود. هزینه های نظامی اردن از 1/90 میلیارد دلار در سال 1971 به 2/770 میلیارد دلار در سال 2020 افزایش یافت که به طور متوسط سالانه 7/51 درصد رشد نشان می دهد.

 

 

در سال 2019 بودجه نظامی اردن در حدود 2/3 میلیارد دلار و در سال 2018 این بودجه در حدود1/96 میلیارد دلار و در سال های 2017 و 2016 به ترتیب 1/97 و 1/94 میلیارد دلار بوده است.

 

اردن در سال 2020 در حدود 13 میلیون دلار صادرات سلاح و مهمات نظامی داشته است و در همین سال در حدود 148 میلیون دلار تجهیزات نظامی و سلاح وارد کرده است.

 

جنگ هایی ارتش اردن از زمان تاسیس تا کنون

یکی از بزرگ‏ترین مشارکت‏های ارتش اردن در چنین عملیات‏هایی، حضور در افغانستان است. هرچند حکومت اردن می‏‌کوشید تا اخبار مربوط به اعزام نیروهای ارتش به ماموریت‌‏های خارجی را اعلام نکند ولی هر از گاهی انتشار کشته شدن سربازان و نیروهای ارتشی اردن در خارج از مرزهای این کشور، سبب افزایش نارضایتی شهروندان از این اقدام می‏شود.

 

ارتش اردن همچنین در جریان انقلاب اخیر مردمی در بحرین، با اعزام 500 نیروی کارآزموده به بحرین، در سرکوب انقلابیون این کشور مشارکت کرد. همچنین، ارتش اردن در جریان حمله ناتو به لیبی نیز مشارکت فعالی داشت و با وجود تمام اعتراضات صورت گرفته به این اقدام در کشور، همچنان اصرار به حضور در چنین فعالیت‏هایی دارد.

 

ارتش اردن در میان کشورهای عربی بیشترین میزان مشارکت در جنگ‏ها را دارد و در اکثر جنگ‏هایی که شرکت کرده، پیروز شده است. به عنوان مثال، ارتش اردن پیش از امضای پیمان وادی عربه، چند بار با رژیم صهیئونیستی جنگید و در تمامی آن‏ها پیروز شد.

 

اما مهم‏ترین پیروزی ارتش اردن در پیکار با صهیونیست‏ها مربوط به جنگ "کرامه" است.

 

این جنگ در تاریخ ۲۱ مارس ۱۹۶۸ در روستای کرامه اردن میان رژیم صهیونیستی  وارتش اردن رخ داد و در آن چریک‌های سازمان آزادی‌بخش فلسطین نیز به ارتش اردن کمک کردند.

 

جزئیات بدنه نیروی نظامی ارتش اردن

 

در آخرین آمار منتشر شده رسمی در سال 2018 ، در حدود 101 هزار نفر در ارتش اردن مشغول فعالیت هستند و با توجه به جمعیت در حدود 9 میلیون نفری این کشور در آن سال، این تعداد رقم قابل توجهی است.در سال 2016 هم به صورت رسمی جزئیات قدرت نظامی و حجم آتش (توان شلیک گلوله و یا هر وسیله ی جنگی دیگر توسط فرد یا یگان نظامی به سوی دشمن) اردن منتشر شد که به تفکیک به صورت ذیل است:

- نیروی خط مقدم فعال: 110،700

- شمار تانک ها: 1،250

- خودرو های زره پوش جنگی: 2،547

- توپ های خودکششی: 461

- توپخانه ی متحرک: 72

- سیستم پرتاب موشک های متعدد: 88

- جنگنده ها: 68

- هواگرد های ثابت بال ویژه ی حمله ی هوایی: 74

- هواپیما های ویژه ی حمل و نقل: 96

- هواپیما های آموزشی: 51

- بالگرد ها: 126

- بالگرد های جنگنده: 47

- کل توان نیروی دریایی: 37

- کشتی های دفاع ساحلی: 27

این آمار به صورت رسمی در سال 2016 منتشر شد و به نظر می رسد این آمار تغییر محسوس و چندانی نکرده باشد.

ارتش اردن همه ساله از طریق انتشار آگهی، اقدام به جذب نیرو می‏کند ولی نکته حائز اهمیت این است که صرفا شهروندان اردنی الاصل می‏توانند جذب ارتش اردن شوند و فلسطینی الاصل‏های اردن که حدود 70 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‏دهند، حق عضویت در ارتش کشور را ندارند.

 

 




نظرات کاربران

فیلم

خبرگزاری بین المللی قدس


خبرگزاری بین المللی قدس

2017 Qods News Agency. All Rights Reserved

نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است.