نزدیکی دو جریان تکفیری-اخوانی
باهدف حفظ منافع راهبردی‌آمریکا

خبرگزاری قدس (قدسنا): تحولات اخیر در منطقه به ویژه سفر اخیر جارد کوشنر مشاور ترامپ به منطقه در راستای ایجاد توافق آشتی میان قطر و عربستان سعودی، سوالاتی را درباره علت این تحرکات در روزهای آخر دولت ترامپ مطرح کرده که سعی داریم در گفتگوهایی با کارشناسان به این مسائل پاسخ بگوییم.  خوانندگان محترم می توانند  مشروح گفتگوی قدسنا با مهدی شکیبایی کارشناس مسائل غرب آسیا و قائم مقام جمعیت دفاع از ملت فلسطین را در ذیل ملاحظه کنید:

قدسنا: در روزهای اخیر خصوصا پس از سفر جاردکوشنر مشاور اسرائیلی ترامپ به منطقه، بحث آشتی میان قطر و عربستان شدت گرفته است. برخی معتقدند این اقدام در راستای نزدیک کردن و هماهنگ کردن دو جریان سنی منطقه یعنی جریان وهابیت (تکفیر) و جریان اخوان المسلمین در راستای منافع امریکاو رژیم صهیونیستی و علیه جریان ضد سلطه و ضد صهیونیستی یعنی محور مقاومت است ارزیابی شما از مساله چیست؟

شکیبایی: قبل از اینکه در خصوص نوع برخورد آمریکایی ها با مسائل مختلف در خاورمیانه صحبت کنیم، باید یک متغیر را بالاتر از همه مسائل در نظر بگیریم.  اینکه آمریکایی ها در سیاست خارجی خود به ویژه در برخورد با مسائل خاورمیانه یک راهبرد دارند و یک تاکتیک! راهبرد آنها همان چیزی است که حاکمیت آمریکا می خواهد و تاکتیک همان مساله ای است که دولت آمریکا به کار می گیرد تا همان راهبرد که اشاره شد را محقق کنند. راهبرد آمریکا این است که منافع خود را در منطقه خاورمیانه تثبیت کند و هر گونه مانعی در مسیر این اهداف استعماری را از بین ببرد.

در حال حاضر راهبرد آمریکا تامین امنیت رژیم صهیونیستی و تامین جریان آزاد انرژی است. این دو مساله را آمریکایی ها بارها نیز اعلام کرده اند. هر جریانی روبروی این دو منفعت قرار بگیرد در محور تخاصم با آمریکا قرار می گیرد و آمریکایی ها با روش های مختلفی که دولت های دموکرات یا جمهوریخواه دارند تلاش می کنند که این مخالفت ها را از میان بردارند. بنابراین این متغیر را باید توجه داشته باشیم.  تاریخ نشان داده که جمهوریخواهان در آمریکا سعی می کنند اهداف خود را از طریق ایجاد ائتلاف با جریان های تندرو و افراطی منطقه تامین کنند اما دموکرات ها رویکردی نرم تر دارند و به سوی ارتباط با کشورهای معتدل تر گرایش پیدا می کنند.

در حال حاضر در ارتباط با مساله روابط قطر و عربستان سعودی اگر بخواهیم بحث کنیم؛ جریان تکفیری در دایره جریانهای افراطی قرار می گیرد که جمهوریخواهان به طور سنتی به آنها گرایش دارند.  اگر دقت داشته باشید پیوندهای میان دولت جمهوریخواه ترامپ با جریانهای تکفیری را می تواند در چند سال اخیر در منطقه مشاهده کنید که موجب افزایش تنش ها می شود. در واقع جریان جمهوریخواه به خوبی می داند که باید چه اقداماتی را انجام دهند و تلاش می کنند با استفاده از جریانهای تکفیری و وهابی، راهبرد اصلی آمریکا را محقق کنند.

جنبش اخوان المسلمین که یک گفتمان در جهان اسلام است ، بیشتر دارای مفاهیمی اعتدال گراست که جریان دموکرات در آمریکا بیشتر با آنها سازگاری دارند. در واقع جریان دموکرات سعی دارد با استفاده از جریانهای مشابه اخوان المسلمین اهداف راهبردی حاکمیت آمریکا را محقق کند. همان گونه که در تحولات بیداری اسلامی مشاهده شد دولت وقت آمریکا که دموکرات هم بود در تحولات مصر از حسنی مبارک دست کشید و به حمایت از محمد مرسی که شخصیتی اخوانی بود روی آورد. البته جریان اخوانی نیز پس از رسیدن به حاکمیت در مصر تا حدود زیادی در راستای اهداف آمریکایی ها عمل کرد و حتی روابط با رژیم صهیونیستی را به شیوه گذشته ادامه داد. باید این مسائل را در تحلیل های خود مدنظر داشته باشیم.

در حال حاضر اگر بخواهیم به مساله نزدیکی میان جریان اخوان به رهبری ترکیه و قطر به جریان تکفیری به رهبری عربستان سعودی و امارات بپردازیم، به نظر می رسد بیش از آنکه این نیاز ترکیه باشد، نیاز عربستان سعودی است. سعودیها با توجه به وضعیتی که آمریکا در منطقه پیدا کرده و به ویژه پس از آنکه در دوران ترامپ سیاست فشار حداکثری علیه ایران به اجرا درآمد و با شکست مواجه شد، متوجه تغییرات شده اند. دولت بعدی آمریکا باید بتواند به وضعیت سیاست های شکست خورده دوران ترامپ سر و سامان دهد، در غیر این صورت شاهد ادامه روند افول قدرت آمریکا در منطقه خواهند بود. مقامات دولت جدید آمریکا در سخنان خود بر این مساله تاکید ورزیده اند که به دنبال تعامل با ایران هستند. در مقابل سعودی ها این مساله را که البته جدی هم هست، جدی گرفته اند. پس برای اینکه مورد شماتت دولت جدید آمریکا قرار نگیرند، تلاش دارند با قطری ها مصالحه کنند  و یک برگ برنده از همین حالا داشته باشند که بتوانند از طریق آن با دموکرات ها به دور جدید تحولات ورود کنند. اما باید توجه داشت نیاز آمریکایی ها هم این است که جریان تکفیر و اخوان را به هم نزدیک کنند، در واقع نزدیک کردن این دو در نهایت به نفع آمریکاست چون هم موجب حفظ چتر حمایتی از رژیم صهیونیستی می شود و هم اینکه جریان آزاد انرژی را برای آمریکایی ها فراهم می سازد.

قدسنا: برخی معتقدند دولت ترکیه در این نزدیکی دو جریان تکفیر و اخوان  نقش پررنگی دارد آیا می تواند این نقش  به دلیل همکاری ترکیه و رژیم صهیونیستی در جنگ قرباغ و افزایش سطح همکاری بیم این دو رژیم و نیز ترکیه با امریکا باشد؟

شکیبایی: من نقش ترکیه را پررنگ تر از نقش عربستان سعودی نمی بینم؛ اگر نیاز باشد نیاز عربستان سعودی  هست و نیاز ترک ها هم هست. چون ترکیه هم می داند با آغاز به کار دولت بایدن ، دولت جدید آمریکا رفتار متفاوتی با آنها در دستور کار قرار خواهد داد. نگاه که می کنیم متوجه می شویم عربستان سعودی و ترکیه به طور همزمان در این مساله منفعت دارند. پس ترکیه هم برای اینکه خودش را برای مرحله بعدی تحولات در منطقه آماده کند، می داند که باید امتیازی را بدهد، چون همه ما در بخش رسانه ها می دانیم که تکفیر با اخوان جور در نمی آید اما حالا به علت نیازی که هر دو طرف دارند این نزدکی صورت می گیرد. امکان این هم هست که رژیم صهیونیستی هم در نزدیکی عربستان به قطر و نزدیکی ترکیه به عربستان نقش آفرینی داشته باشد. از طرفی با وجود مسائلی که در سطح رسانه ها درباره تنش ها میان ترکیه و اسرائیل منتشر می شود، باید بدانیم که این دو در برخی مسائل ممکن است با یکدیگر به سوی تحقق منافع مشترک گام بردارند. ترک ها هم نشان داده اند که در موضوعات منطقه ای با برخی طرف ها  از جمله رژیم صهیونیستی تا زمانی که منافع شان تامین شود، همکاری می کنند.

قدسنا: برخی کارشناسان معتقدند که این نزدیکی دو جریان تکفیر و اخوان در نهایت به ضرر اخوان المسلمین تمام خواهد شد. چرا که در جغرافیایی این دو جریان به هم نزدیک شده اند، جریان تکفیر دست بالا را گرفته است. در سوریه اخوان آغازگر اعتراضات بود اما جریان تکفیر سوار موج اعتراضات شد و به نوعی در حاشیه معادله قرار گرفت. این شرایط در عراق، لیبی و یمن نیز تکرار شده است. ارزیابی شما از موضوع چیست؟

شکیبایی: جریان اخوان المسلمین یک جریان گفتمانی است و بالاخره در پهنه وسیعی از جهان اسلام مورد استقبال واقع شده است. وقتی از نزدیکی می گوییم باید جریان اصیل اخوانی را از این تحرکات جدا کنیم. به نظر من در شرایط کنونی در داخل اخوان دو جریان متعارض با هم وجود دارد. یک جریان به دنبال از بین بردن نفوذ غربی ها در اخوان است و یک جریان دیگر که متاسفانه در این دوران برخی از کشورها آن را نمایندگی می کنند یعنی ترکیه و قطر. پس زمانی که درباره نزدیکی دو جریان وهابیت و اخوان صحبت می کنیم باید توجه داشته باشیم که جریان وهابیت از سوی عربستان سعودی نمایندگی می شود اما باید درباره جریان اخوان حساب جریان اصیل اخوانی را از جریانی به رهبری ترکیه و قطر که به سوی غرب گرایش دارد جدا کنیم.

در اینجا اگر چنانچه این دو جریان وهابیت سعودی و جریان اخوانی به رهبری ترکیه و قطر بخواهند به هم نزدیک شوند بدون شک شکست اصلی برای جریان اخوان خواهد بود چون این دو کشور بازیگر منفی در تعامل با سیاست های منطقه ای آمریکا هستند،  و آنها اجازه نخواهند که ترکیه و قطر بیایند و در منطقه با ایجاد ائتلاف با وهابیت دست برتر را در منطقه داشته باشند. اما تا آنجایی که این دو جریان برای آمریکایی ها در راستای مواجهه با محور مقاومت فعالیت کنند، به هم نزدیک خواهند شد اما زمانی که آمریکایی ها ببینند که تاریخ مصرف این دو جریان گذشته دست از حمایت آنها کشیده و در اینجاست که این جریانات دچار زیان می شوند، البته متضرر اصلی در این پرونده اخوان المسلمین خواهد بود که پیشینه قوی در گذشته در منطقه دارد.

قدسنا: اگر بپذیریم که تلاش امریکا و رژیم صهیونیستی با همکاری برخی رژیم های منطقه ای مانند ترکیه و عربستان و امارات در این فرایند آن است که در روند موفقیت های محور مقاومت خصوصا مقاومت فلسطینی خلل ایجاد کنند، جوامع مسلمان خصوصا محور مقاومت و ملت فلسطین چه راهبردی را باید اتخاذ کنند؟ البته بسیاری از کارشناسان تاکید دارند تنها امکان موفقیت در مقابل این توطئه بزرگ صهیونیستی - امریکایی و عربی و ترکی، مقاومت است.

شکیبایی: تنها جریانی که در شرایط کنونی می تواند مانع از اجرای توطئه های آمریکا با حمایت لابی صهیونیستی و زرسالاران یهودی شود، جریان مقاومت است. آنها توطئه های خطرناکی در زمینه تجزیه منطقه و قتل عام مسلمانان در نظر دارند که فقط مقاومت است می تواند با این اهداف شوم مقابله کند. جریان مقاومت در سالهای اخیر از لحاظ پهنه عملیاتی وسیع تر شده و امتداد آن از هند، پاکستان، افغانستان شروع شده و تا ایران  و کشورهای غرب آسیا می رسد. تقویت این جریان مقاومت می تواند به نوعی کشورهای مسلمان را در برابر توطئه های آمریکا واکسینه کند. کما اینکه تاکنون هم دیدیم که آنچه مانع اجرای توطئه های تمدن غربی علیه اسلام شده همین جریان نوظهور مقاومت است که توانسته یک ارتش اسلامی را در برابر منافع و مطامع غربی ها از جمله آمریکا و صهیونیسم بین الملل تشکیل دهد.

انتهای پیام/م.ت/