نفت، کرونا و تحولات
سیاسی در عراق و یمن

حسین رویوران - خبرگزاری قدس(قدسنا):

هرچند با استمرار بحران بیماری کرونا، همه تحولات سیاسی در جهان تحت الشعاع قرار گرفته اما در جهان عرب تحولات مهمی رخ داده که از تحولات کورنا پیشی گرفته و در صدر خبرها جا پیدا کرده است. تحولات یمن و چشم انداز پایان جنگ ظالمانه عربستان بر ضد این کشور و نیز تحولات عراق و احتمال تشکیل کابینه جدید به ریاست مصطفی کاظمی پس از چند ماه انسداد سیاسی و نیز تحولات داخلی عربستان و نفت از مهم ترین تحولات اخیر کشورهای عربی است

هرچند با استمرار بحران بیماری کرونا، همه تحولات سیاسی در جهان تحت الشعاع قرار گرفته اما در جهان عرب تحولات مهمی رخ داده که از تحولات کورنا پیشی گرفته و در صدر خبرها جا پیدا کرده است. تحولات یمن و چشم انداز پایان جنگ ظالمانه عربستان بر ضد این کشور و نیز تحولات عراق و احتمال تشکیل کابینه جدید به ریاست مصطفی کاظمی پس از چند ماه انسداد سیاسی و نیز تحولات داخلی عربستان و نفت از مهم ترین تحولات اخیر کشورهای عربی است.

اعلام ناگهانی آتش بس دو هفته ای از سوی عربستان سعودی در جنگ یمن شاخص مهمی است که نشان می دهد سعودی ها که پنج سال پیش این جنگ را اغاز کردند، اکنون در صدد خروج از آن هستند. با این اعلام آقای گرفیت نماینده سازمان ملل در پرونده یمن اعلام کرد این سازمان حاضر است نقش میانجی برای پایان دادن به این جنگ را ایفا کند. انصار الله یمن نیز با تایید توقف این جنگ، پیشنهاد پنج بندی خود را برای خروج از این بحران ارائه دادند. انصار الله پایان جنگ یمن را در گرو توقف کامل جنگ، عقب نشینی نظامی متقابل از سرزمین یکدیگر، پایان دادن به محاصره هوایی و زمینی و دریایی یمن و تامین نیازهای فوری بهداشتی برای مقابله با بیماری کورنا، پذیرش تامین مالی بازسازی یمن از سوی عربستان سعودی در ده سال آینده، و آغاز گفتگوهای داخلی احزاب یمنی برای توافق روی اصلاحات سیاسی لازم و برگزاری انتخابات و واگذاری قدرت به منتخبین مردم اعلام کرد.

از سرگیری بمباران مناطق مسکونی در یمن از سوی عربستان سعودی که با ماهیت آتش بس پیشنهادی این کشوردر تعارض کامل است، پرسشهای بسیاری را درباره اهداف عربستان از این پیشنهاد مطرح کرد. بسیاری از تحلیلگران سیاسی پیشنهاد سعودی را یک مانور سیاسی دانستند برای ظاهر شدن به صورت صلح طلبی که قصد ادامه جنگ را ندارد و ادامه جنایت های جنگی خود تحت عناوین فریبنده جدید قلمداد کردند و تعدادی از تحلیلگران بر این باور بودند که عربستان سعودی با کاهش شدید قیمت نفت ، کاهش مکرر بودجه این کشور و شکست های نظامی پی در پی در یمن توان تامین و ادامه این جنگ را ندارد و از این رو می کوشد از این جنگ به صورت آبرومندانه و با کمک سازمان ملل خارج گردد. چه این احتمال یا آن و یا حتی هر دو درست باشد، جنگ عربستان بر ضد یمن به بن بست رسیده و به یک جنگ فرسایشی تبدیل شده  است که عربستان توان یکسره سازی آن را کاملا از دست داده است و دیر یا زود باید این جنگ را پایان دهد. آنچه در این میان جلب توجه می کند پیشنهاد انصار الله است که اعتماد به نفس آنهارا نمایان می سازد و بدون پرداخت هرینه های بازسازی از سوی ریاض و بازگرداندن وحدت به این کشور حاضر به پایان دادن به این بحران نیست. آقای محمد بخیتی عضو دفتر سیاسی انصار الله اعلام کرد که رفتار عربستان با یمن همچنان خصمانه است و پیشنهاد این کشور مانور تبلیغاتی بیش نیست و تا زمانیکه آنها این رفتار را ادامه دهند باید منتظر پاسخ جدی و کوبنده مردم یمن باشند.

در عراق با معرفی آقای مصطفی کاظمی از سوی احزاب شیعی به عنوان نخست وزیر پیشنهادی، بن بست سیاسی این کشور باز شده وهمه امیدوارند تا عراق به سرعت شرایط سیاسی و اجتماعی بهتری پیدا کند. بحران سیاسی در این کشور شش ماه پیش با اغاز اعتراضات فراگیر اجتماعی بر ضد فساد و سهم خواهی سیاسی، شروع شد و با استعفای دو ماه بعد آقای عادل عبد المهدی نخست وزیر این کشور و ناتوانی در تعیین فردی به عنوان نخست وزیر، بحران این کشور ابعاد گسترده تری پیدا کرد و با گسترش کورنا در این کشور ابعاد این فاجعه توسعه یافت. در این مدت آقای برهم صالح رئیس جمهور عراق سر خود و بدون هماهنگی با پارلمان دو فرد به نامهای محمد توفیق علاوی و عدنان زرفی را مامور تشکیل کابینه کرد که به علت اعتراض شدید نمایندگان شیعه در پارلمان این تلاشها به نتیجه نرسید و به گسترش بحران سیاسی در این کشور انجامید. احزاب شیعه با رجوع به دادگاه قانون اساسی از آن خواستند تا در این اختلاف، نظر خود را اعلام کند . شیعه با استناد به بند سوم از ماده ۷۶ از قانون اساسی این کشور معتقدند آقای رئیس جمهور با معرفی علاوی و الزرفی قانون اساسی را نقض کرده است. در ماده ۷۶ آمده است ” رئیس جمهور نماینده معرفی شده بزرگترین ائتلاف پارلمانی را مامور تشکیل کابینه در مدت سی روز خواهد کرد”. دادگاه قانون اساسی در پاسخ به این درخواست با امضای هر نه قاضی این دادگاه به نفع احزاب شیعی رای دادند و اقدام برهم صالح را غیر قانونی اعلام کردند. برهم صالح در برابر این حکم ناچار شد تکلیف زرفی را لغو کند. معرفی آقای مصطفی کاظمی از سوی ائتلاف سازندگی به عنوان بزرگترین ائتلاف پارلمانی و اقدام رئیس جمهور در مکلف کردن این فرد یک پیروزی بزرگ برای احزاب شیعی شمرده می شد. به اعتقاد ناظران سیاسی اصرار احزاب شیعی بر نظر خود برای این بود که این اقدام غیر قانونی به علت سکوت احزاب شیعی، به عرف سیاسی مسبوق به سابقه  تبدیل نشود تا بر اساس آن در آینده اقداماتی صورت گیرد که حقوق اکثریت سیاسی و اجتماعی در عراق نقض گردد. به گفته منابع خبری از عراق تشکیل کابینه جدید در ده روز آینده انجام خواهد شد و این کابینه از وزرای متخصص و سیاسی تشکیل خواهد شد.

البته انتخاب مصطفی کاظمی به عنوان نخست وزیر از سوی احزاب مختلف شیعی به این راحتی نبود. برخی از احزاب شیعی او را فردی مثبت و مستقل می دانند که درزمان تصدی ریاست سازمان امنیت ملی، بخش ایران را حذف کرده و نسبت به حشد الشعبی و ایران نظر مثبتی دارد و در اولین اظهار نظر مطبوعاتی اعلام کرد که حفظ حاکمیت ملی عراق برای ایشان خط قرمز است و نقض آن را از هر طرفی قابل قبول نمی داند. مخالفین الکاظمی معتقدند که این فرد در دوره حاکمیت صدام و حزب بعث به امریکا پناهنده شده و پس از سقوط صدام از سوی امریکایی ها مسئول نگهداری اداره اسناد عراق تعیین شد که در این دوره بخشی از ارشیو  یهودیان عراق به امریکا و اسرائیل واگذار شد. این گروه از احزاب شیعی که بخشی از حشد الشعبی هستند معتقدند که الکاظمی در مدت اقامت در امریکا با سرویس های اطلاعاتی آنها ارتباط پیدا کرده و گماردن او در بالاترین سمت سیاسی در عراق اشتباه فاحشی شمرده می شود. این اختلاف نظر، موقعیت نخست وزیر جدید در حل بحران های سیاسی و اجتماعی تضعیف می کند.

بسیاری از کارشناسان سیاسی در عراق معتقدند که الکاظمی برای مدیریت یک دوره انتقالی برگزیده شده تا انتخابات زود رس را برگزار کند و انتظار اصلاحات سیاسی مورد نظر مردم و مرجعیت در این مدت کوتاه قابل تصور نیست. افزون بر آن به علت پارلمانی بودن ساختار سیاسی در این کشور نخست وزیرهمواره گروگان پارلمان است و اگر بر خلاف اکثریت پارلمانی رفتار کند با پس گرفتن رای اعتماد از سوی پارلمان به سرعت ساقط می گردد. آنچه مسلم است تنها آینده که درباره اختلاف نظرهای احزاب شیعی از طریق ارزیابی رفتار آتی کاظمی داوری خواهد کرد.

در عربستان سعودی گسترش بیماری کورونا، کاهش قیمت نفت، وشکست جنگی در یمن همگی شرایط سیاسی در این کشور را پیچیده کرده است. گسترش بیماری کورونا در سرتاسر این کشور منجر به فرار ملک سلمان و ولیعهد به یکی از جزایر این کشور در دریای سرخ شده و دور کاری رهبران این کشور تا حدی به وجهه سیاسی نظام خدشه وارد کرده است.  تخلیه بیمارستان ملک فیصل در ریاض از بیماران عادی که بخشی از آن به شاهزادگان اختصاص دارد نشان می دهد که تعداد شاهزادگان سعودی دچار کورنا بیش از حد تصور است و گفته می شود از ۱۵۰ نفر فراتر رفته و علت اصلی فرار شاه از ریاض شمرده می شود. درباره قیمت نفت اقدام اخیر محمد بن سلمان ولیعهد این کشور در افزایش تولید نفت که منجر به سقوط قیمت نفت از ۷۰ دلار به ۲۱ دلاربرای هر بشکه مورد اعتراض شدید ترامپ رئیس جمهور امریکا قرار گرفت. امریکا در چند سال اخیر با تولید نفت شل از سنگ عملا به یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت در جهان در کنار عربستان و روسیه تبدیل شد. سقوط قیمت نفت به ۲۱ دلار عملا اکثر شرکتهای نفتی امریکا را دچار ورشکستگی کرده چرا که تولید هر بشکه از نفت شل در امریکا حدود چهل دلار هزینه دارد و با سقوط قیمت نفت، شرکت های نفتی امریکا ورشکست شده و صدها هزار کارگر بیکار شدند که این موضوع در شرایط رکود ناشی از گسترش کورنا در امریکا قابل قبول نبود و با اعتراض گسترده نمایندگان کنگره روبرو شد. ترامپ که همیشه از سیاست های بن سلمان حمایت کرده حتی در تکه تکه کردن خاشقچی در کنسولی این کشور در استامبول، در اینجا و تحت فشار شرایط اقتصادی و کنگره ناچار به گرفتن چندین تماس با بن سلمان و پوتین رئیس جمهور فدراتیو روسیه شد و پیگیر موضوع کاهش چشمگیرتولید نفت گردید تا قیمت آن افزایش یابد. به علت فشار امریکا، بن سلمان ناچار شد اوپک را به جلسه فوق العاده دعوت کند تا با حضور روسیه و کشورهای غیر اوپک در باره این کاهش تولید گفتگو کنند. برگزاری اجلاس اوپک پلاس به صورت مجازی و تصمیم کاهش ۷۵/۹ میلیون بشکه در روز ظاهرا دامنه این بحران را کاهش داد و در اولین گام قیمت نفت را به بالای ۳۵ دلار افزایش داد. البته وجود ذخایر زیاد نزد مصرف کنندگان نفت امکان بازگشت دفعی به قیمت های گذشته را ناممکن می کند و رسیدن به شرایط مورد درخواست امریکا زمان بر خواهد شد.

انتهای پیام/م.ق/