بخشی از مشکلات کنونی منطقه به خاطر تفرقه بین کشورهای اسلامی است

به گزارش گروه سیاست خارجی خبرگزاری قدس(قدسنا) ، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در پیامی برای همایش دانشگاه ادیان و مذاهب ابتدا با عذرخواهی به‌دلیل عدم حضور در این مراسم به‌موجب سفر پیش‌بینی نشده عمران خان نخست وزیر پاکستان به ایران گفت: امیدوارم در زمان مناسب دیگری، افتخار حضور در دانشگاه ادیان و مذاهب و در جمع طلاب و دانشجویان نصیب بنده شود.

ظریف همچنین با تشکر از دعوت سید ابوالحسن نواب رئیس محترم دانشگاه ادامه داد: در نظام جهانی در حال گذار، دولت‌ها به‌دنبال تغییر جایگاه با هدف تبدیل خواست، اراده و نگرانی خود به خواست، اراده و نگرانی جمعی هستند.

وی تصریح کرد: در این فرایند، آن دسته از کشورهایی که ارزیابی درستی از شرایط انتقالی و توانمندی‌ها و آسیب‌پذیری‌های خود ندارند، به‌تدریج موقعیت و نفوذ فعلی خود را از دست می‌دهند و به حاشیه رانده می‌شوند.

رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: هدف تمام دولت‌ها، تغییر و ارتقای جایگاهشان در نظام جهانی است. تحقق چنین هدف کلانی، بدون برخورداری از دیپلماسی کارآمد، خلاق و مبتکر و استفاده بهینه، منسجم و هدفمند از اشکال مختلف دیپلماسی که در گذر زمان تکامل یافته است، امکان‌پذیر نخواهد بود.

ظریف بیان کرد: دیپلماسی در ارتقای کم‌هزینه اما کارآمد جایگاه یک کشور و هم چنین کاهش سطوح اصطکاک‌ها میان دولت‌ها نقش‌آفرینی بی‌بدیلی دارد و همواره به مثابه یک منبع قدرت کشورها کارکردهای ویژه‌ای داشته است.

وی اضافه کرد: به باور بسیاری از صاحب‌نظران روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، برای کسب توفیقات اثربخش، پایدار و بلندمدت در حوزه سیاست خارجی، استفاده درست از ظرفیت‌ها و سازوکارهای فرهنگی و علمی در چارچوب «دیپلماسی فرهنگی و علمی» یک الزام اجتناب ناپذیر است.

وزیر امور خارجه کشورمان یادآوری کرد: در کنار به‌کارگیری دیپلماسی متعارف و رسمی از سوی دستگاه‌های مرتبط با روابط خارجی، دیپلماسی فرهنگی و علمی بستر مناسبی برای پیش‌برد اهداف سیاست خارجی ایجاد می‌کند. به‌همین دلیل، همیشه تاکید کرده‌ام که این بخش توجه ویژه‌ای از سوی همه دست‌اندرکاران را می‌طلبد و ضروری است که با برنامه‌ریزی حساب‌شده در حوزه‌های آموزشی، علمی و فرهنگی، هنری، ترویج ارزش‌های مطلوب و تأمین منافع کشور بیش از گذشته مدنظر قرار گیرد.

محمدجواد ظریف خاطرنشان کرد:‌دیپلماسی فرهنگی عرصه ظهور ظرفیت‌های اعتقادی–دینی و تاریخی-تمدنی کشور در زیرشاخه‌های مختلف قدرت معنایی است. با ابزارهایی از جنس فرهنگ می‌توان در عمق باورها و اعتقادات سایر ملت‌ها رسوخ کرد و بسترهای لازم را برای همزیستی صلح‌آمیز، امنیت پایدار و بهره‌مندی از مواهب توسعه فراهم کرد.

ظریف افزود: با وقوع انقلاب اسلامی و گسترش پیام فرهنگی این انقلاب، خوشبختانه توان و ظرفیت لازم برای به‌منصه ظهور رسیدن بار قدرت معنایی جمهوری اسلامی ایران به بهترین نحو ممکن فراهم شده است. این ما هستیم که می‌توانیم با اندیشه، قلم، بیان و خلق آثار فرهنگی و هنری از این توان و ظرفیت به‌صورت بهینه در جهت تامین منافع ملی بهره ببریم. 

وی گفت: پس قدر این ظرفیت‌ها را بدانیم. شاید اگر انقلاب اسلامی ایران، شالوده‌اش فرهنگی نبود، تا این حد دست‌خوش توطئه‌ها و هجمه‌های دشمن واقع نمی‌شد. دشمنان از همان ابتدای شکل‌گیری جمهوری اسلامی ایران احساس خطر ‌کردند که این انقلاب به یک الگوی فرهنگی، اخلاقی و معنایی به‌ویژه برای کشورهای منطقه تبدیل شود. به همین دلیل هم بیشترین تلاش خود را به‌کار گرفته‌اند تا این بخش از ظرفیت‌ها را محدود و به هر روشی برای مخدوش کردن چهره جمهوری اسلامی ایران متوسل شوند.

رئیس دستگاه دیپلماسی اظهار داشت: بنابراین انتظار از نهادهای علمی و فرهنگی ما برای تحقق اهداف دیپلماسی بالا بوده و این سطح انتظار تکالیف بسیاری برای شما و ما ایجاد کرده است. همانگونه که علما، دانشمندان، ادیبان و نخبگان این سرزمین در طول تاریخ، نقش مؤثری در معرفی فرهنگ و تمدن درخشان ایرانی–اسلامی ما داشته‌اند، چنین انتظاری از نسل معاصر نیز وجود دارد که با اتکا به پیشینه غنی و ظرفیت‌های بی‌نظیر کشورمان، نقش مؤثری در عرصه معرفی اندیشه‌های نوین و پاسخ به نیازهای معنوی، فرهنگی و علمی نسل امروز داشته باشند.

ظریف افزود: به‌ویژه در اوضاع و احوال کنونی که عده ای جاهل متعصب آگاهانه یا ناآگاهانه با خشونت، افراط‌گرایی و تندروی به نام اسلام، چهره راستین اسلام را مشوه نموده‌اند، این تعهد و مسئولیت مضاعف شده است.

وی گفت: جنگ با افراط‌گرایی و خشونت تنها در میدان نبرد در عراق و سوریه نیست، بلکه باید با ریشه‌های این انحرافات در عرصه‌های فرهنگی و اعتقادی و دینی مقابله بنیادین کرد. در کنار آن شرایطی فراهم کنیم که چهره‌ای از ایران اسلامی ارائه شود که بیشترین امکان نفوذ در دل‌های مخاطبان خارجی را فراهم کند.

وزیر امور خارجه کشورمان ادامه داد: همان‌گونه که خود شاهد هستید، حوزه منطقه ما و در گستره‌ای وسیع‌تر، جهان اسلام، پرالتهاب و پرتنش‏ است و چشم‌انداز بهبود روند امور در کوتاه‌مدت وجود ندارد.

ظریف گفت: بخشی از مشکلات کنونی منطقه، به‌خاطر تفرقه و دشمنی غیرضروری میان کشورهای اسلامی است. دشمنانی هستند که از مسأله تفاوت‌های شیعه و سنی به‌عنوان یکی از ابزارها برای زمین‌گیر کردن امت اسلامی بهره می‌برند. باید هشیار باشیم مبادا که خود ما ناخواسته ترویج‌گر این اختلافات باشیم و البته این امر هوشمندی و درایت راهبردی را می‌طلبد.

وی اضافه کرد: مدیریت تفاوت‌ها همچنین ابزارهایی لازم دارد. گفتگو و درک متقابل، راهکار مهمی برای ارتباط بین جوامع مختلف است و با توجه به توصیه‌های دین مبین اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف از این گفتگو، می‌تواند دستیابی به مبانی مشترک فکری و نظری میان مذاهب اسلامی و افزایش سطح مدارا برای پذیرش سلایق متفاوت همراه با احترام و تکریم باشد. ترویج این نوع نگاه، می‌تواند به نزدیکی هرچه بیشتر جوامع اسلامی، کنار گذاشتن اختلافات جزیی و غیرضرور و گردآمدن پیرامون «حبل الله» به بهترین نحو کمک کند.

رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: در این شرایط خطیر، باید بیش از پیش همت خود را بر تحکیم و تقویت وحدت در میان امت اسلامی و طرد تفرقه‌افکنان معطوف کنیم. به‌باور من، مرکزی مانند دانشگاه ادیان و مذاهب که هم نگاه حوزوی و هم علمی-دانشگاهی دارد، هم از شناخت عمیق از دین مبین اسلام و مذهب شیعه برخوردار است و هم امکان مطالعه در مورد سایر مذاهب و ادیان را دارد، می‌تواند در تحقق این مسیر نقش مهمی ایفا کند. به‌ویژه شرایط امروز منطقه و جهان نقش مراکزی مانند این دانشگاه را برجسته‌تر کرده است.

ظریف گفت: در طول تاریخ، دوره‌های زیادی داشته‌ایم که هم تفرقه و هم وحدت پیروان رسول گرامی حضرت محمد(ص) تجربه شده و سود و زیان آن هم توسط مسلمانان دیده شده است. با توجه به وضعیت منطقه و جهان اسلام، باید همگان را تشویق کنیم که به جای طرح مسائل تفرقه‌انگیز و مخرب، به موضوعات وحدت‌بخش و سازنده روی آورند.

وی ادامه داد: بهره‌گیری از راهبرد تقریب و انسجام میان مذاهب اسلامی در مقابله با تفرقه و تجزیه، به شدت در عصر حاضر احساس می‌شود. ایده‌ای که امام امت و مقام معظم رهبری بسیار به آن توجه و عنایت داشته و دارند و همواره منادی آن بوده‌اند. کاملا روشن و بدیهی است که امروزه این ایده از ضروریات جهان اسلام و یکی از مهم‏ترین راهبردها برای مقابله با توطئه‌‏های آمریکا و سایر قدرت‌های استکباری است. باید مستمر از خود سوال کنیم که برای تحقق این ایده راهبردی چه برنامه‌هایی داریم و چه زمینه‌هایی فراهم کرده‌ایم.

وزیر امور خارجه ایران بیان کرد: ما نیاز داریم که ضمن احترام به عقاید و تفکرات دیگر مذاهب و ادیان، بر اساس مشترکات با هم به تفاهم برسیم. یکی از عوامل عزّت و اقتدار اسلام، می‌تواند تقریب مذاهب مختلف اسلامی با وجود تمایزات و اختلافات باشد.

محمدجواد ظریف افزود: به تعبیر مقام معظم رهبری «مراد ما از وحدت اسلامی، یکی شدن عقاید و مذاهب اسلامی نیست.» به هر میزان، این تقریب در میان فرقه‌های اسلامی اعم از شیعه و سنی پررنگ‌تر شود، به همان اندازه نیز فرصت‌های بی‌شماری برای قدرت‌نمایی امت اسلامی در برابر زیاده‌خواهی‌ دنیای زر و زور مهیا خواهد شد.

ظریف بیان کرد: با وجود عناصر واگرا مانند تفاوت در مذهب و نیز منافع و دیدگاه‌های سیاسی و اقتصادی، می‌توان همواره امیدوار بود که با توسل به اشتراکات دینی و با کمک اندیشمندان و متفکران جهان اسلام، جریانی از گفتگو و هم‌اندیشی را آغاز کرد تا این راهبرد، زمینه را برای گفتگوهای میان نخبگان کشورهای اسلامی بر اساس اشتراکات دینی و منطقه‌ای فراهم گرداند. این دقیقا همان چیزی است که از دیپلماسی فرهنگی و علمی انتظار می‌رود و می‌تواند بهترین پشتیبان سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوره کنونی باشد.

وی خاطرنشان کرد: اگر دولت جمهوری اسلامی ایران امروز «پویش صلح هرمز» یا (HOPE- Hormuz Peace Endeavor) را مطرح می‌کند و انتظار دارد که این پویش همراه با روشه‌ای اعتمادساز و تعهد همه طرف‌ها به حسن همجواری و عدم تجاوز و تعرض، راه خود را در میان کشورهای منطقه باز کند، دولت باید این اطمینان را داشته باشد که دیپلماسی فرهنگی و علمی در کنار دیپلماسی رسمی وزارت امور خارجه، ضمن تبیین ابعاد مختلف این ابتکار، زمینه به بارنشستن آن را فراهم کند.

وزیر امور خارجه ادامه داد: جلب حمایت نخبگان دینی و دانشگاهی و مردم سایر کشورهای منطقه و مسلمان وظیفه حساسی است که شما می‌توانید با روش‌های خلاقانه و مدبرانه آنرا هدایت و راهبری کنید.

محمدجواد ظریف افزود: ظرفیت‌های این دانشگاه و سایر مراکز مطالعاتی دینی و فرهنگی کشور ازجمله در شهر مقدس قم بسیار گسترده است. مهم آن است که این ظرفیت‌ها در کنار یکدیگر هم‌افزایی داشته و بتوانند اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران را در یک چارچوب هماهنگ و منسجم محقق سازند.   

ظریف گفت: همگی، به طور ملموس میوه تلخ تکفیر و اقدامات داعش و امثالهم را دیدیم که چیزی جز ویرانی، نابودی و تحلیل رفتن بنیه دین و دینداری نداشت. خوشبختانه شیعیان در کنار برادران و خواهران اهل سنت همواره نیروی عمده مقابله با افراط و داعشی‌گری بوده‌اند. 

وی یادآوری کرد: البته اندیشه‌های افراطی، شیعه و سنی نمی‌شناسد و برای حفظ شیعه و سنی باید همین مسیر اعتدال را بپیمائیم. یکی از اولویت‌ها و راهبردهای انقلاب ما برای مقابله با پروژه‌های اسلام‌هراسی، شیعه‌هراسی و شیعه‌گریزی، معرفی اسلام اعتدالی بوده است.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران اضافه کرد: اعتدال، یعنی میانه‌روی و حدفاصل میان افراط و تفریط که چنین کاری از نظر اسلام، در همه چیز مطلوب است. خداوند در قرآن کریم (سوره بقره، آیه ۱۴۳)، مسلمانان را به سبب پیروی از اسلام به عنوان «امت وسط» معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَکَذلِکَ جَعَلناکُم أُمَّةً وَسَطًا».

محمدجواد ظریف خاطرنشان کرد: مراکز فکری و پژوهشی اسلامی و حوزه‌های علمیه شیعی مروج همین گفتمان اعتدالی اسلام بوده و با انتشار بیش از پیش این گونه روایت‌های صحیح از اسلام می‌توانند اثرگذاری قابل‌توجهی در جای‌جای دنیای امروز داشته باشند. دنیایی که تشنه شنیدن حقایق دینی و اخلاقی است. دنیایی که از جنگ و خشونت و زورگویی به ستوه آمده و پیام‌های صلح‌دوستانه را با جان و دل پذیرا می‌شود.

وی گفت: امیدوارم که با شناخت صحیح ظرفیت‌های غنی علمی، فرهنگی و معنوی خودمان و همچنین آشنایی مناسب با محیط بین‌الملل و الزامات کار در آن، بتوانیم دست در دست یکدیگر در راستای اعتلای جمهوری اسلامی ایران، منطقه و جهان اسلام گام برداریم.

محمدجواد ظریف در خاتمه اظهار داشت: آشنایی با محیط بین‌الملل و ارتباط با این محیط نیاز به ابزار و لوازمی دارد. کاری که در این دانشگاه دنبال می‌شود فراهم کردن ابزار کار در محیط‌های فراملی است. مجهز شدن به توانمندی‌های علمی در کنار تسلط به روش‌های ارتباطی و ترویج افکار و ابتکارات سازنده فرهنگی بخشی از این ابزارها هستند.

انتهای پیام/م.ق/