آیا مصر اجازه سفر هنیه به ایران، قطر و ترکیه را می دهد؟

به گزارش خبرگزاری قدس (قدسنا) منابع خبری روز گذشته گزارش داده بودند که جنبش حماس درخواست سفر خارجی اسماعیل هنیه را به سازمان اطلاعات مصر ارائه داده است.

منابع مذکور افزودند که سازمان اطلاعات مصر وعده داده که به درخواست حماس رسیدگی کند و همزمان از هنیه برای سفر به قاهره برای بحث و گفت‌وگو در مورد این درخواست و پاره‌ای مسائل مرتبط با آرام‌سازی اوضاع در غزه دعوت کرده است . این منبع اشاره کرد که زمان دقیق سفر خارجی هنیه و این که به چه کشورهایی سفر خواهد کرد، هنوز دقیق مشخص نشده است.

این در حالی است که یکی از رهبران جنبش مقاومت اسلامی حماس در گفت‌وگو با «الحیاه» اعلام کرده بود که رئیس دفتر سیاسی این جنبش به زودی راهی سفر خارجی خواهد شد.

 این منبع عنوان کرد که سفر هنیه به چندین کشور اسلامی و عربی قرار بود چند ماه پیش انجام شود اما مصر به دلایلی اجازه انجام این سفر را نداد و چندین مرتبه این سفر به تعویق افتاد که البته اکنون مسئولان مصری وعده داده‌اند که به زودی سفر خارجی هنیه انجام خواهد شد.

اخبار ضد و نقیض درباره دلایل عدم صدور مجوز به هنیه؟

حرف و حدیث ها در خصوص دلایل مخالفت مصر با سفر خارجی رهبر حماس فراوان است. برخی تاخیر در انجام این سفر را به مسائل امنیتی صحرای سینای مصر ربط می دهند. برخی مخالفت مصر با مقاصد سفر هنیه بویژه برخی کشورها از جمله ترکیه و قطر و برخی نیز دخالت سعودی ها در این امر که حاکی از نگرانی آنان نسبت به اهداف سفر هنیه بویژه به کشورهای معروف به زنجیره مقاومت از جمله ایران و سوریه است. خاصه که سفر به عربستان در فهرست برنامه های اعلامی سفر اقای هنیه نیست اما سفر به مغرب که اینروزها با سعودی ها بر سر مسائلی دچار چالش هستند، وجود دارد. البته نباید از نقش کلیدی محمد دحلان عنصر امنیتی فتح که در سال 2007 توسط حماس از نوار غزه اخراج شد در این خصوص غافل بود چه اینکه او هم اینک رابط میان امارات و عبدالفتاح السیسی است.

اینکه مصری ها از یک سو از هنیه برای سفر به مصر دعوت می کنند اما همزمان نسبت به پاسخ به درخواست حماسی ها برای صدور مجوز جهت سفرهای خارجی هنیه احتیاط می کنند نشانگر آن است که به رغم برخی وعده ها سفر آقای هنیه که چند باری است به تاخیر افتاده ممکن است اتفاق نیفتد و یا اینکه مصری ها بخواهند از حماس در مواردی نظیر قرار داد آتش بس با اسراییل و یا ارتباطش با قطر ، ترکیه و ایران باج خواهی کنند.

آخرین سفر هنیه به خارج از غزه چه زمانی بود؟

آخرین بار در بهمن ماه 1390 هنیه به عنوان رئیس حماس در نوار غزه و در قامت نخست وزیر دولت منتخب فلسطین سفری به چند کشور عربی و اسلامی از جمله قطر، بحرین، کویت و ایران داشت و بویژه در تهران در مراسم 22 بهمن مصادف با سی و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در میدان آزادی در کنار محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری وقت ایران سخنرانی کرد.

بعد از آن،  نظر به تحولات پیش آمده در سوریه و چرخش مواضع رهبران حماس از جمله خالد مشعل نسبت به سیاست های دمشق و نقل مکان این رهبران از سوریه به قطر که یک دوره تیرگی نسبی روابط  میان سوریه و این جنبش مقاومت فلسطینی را سبب شد هنیه هرگز سفری به کشورهای عربی و اسلامی نداشت.

در 16 اردیبهشت سال 1396 جنبش حماس اسماعیل هنیه را به عنوان رئیس جدید دفتر سیاسی خود به جای خالد مشعل برگزید. تفاوت هنیه با مشعل در این بود که هنیه مقیم نوار غزه و در درون سرزمین های فلسطینی اقامت داشت و مشعل در خارج از مرزهای غزه یعنی دمشق ساکن بود و این موضوع ابتکار عمل او را برای رایزنی و جلب همکاری ها و حمایت های عربی - اسلامی نسبت به قضیه فلسطین دو چندان می کرد.

اعمال محدودیت های امنیتی شدید از سوی رژیم صهیونیستی و دولت مصر علیه نوار غزه مع الاسف تاکنون به رهبر جدید حماس اجازه نداده است به کشورهای عربی و اسلامی سفر کند و از ظرفیت های جهان عرب و اسلام برای حمایت از قضیه فلسطین استفاده نماید. خصوصا اینکه در مصر دولتی در راس کار است که خصم جنبش اخوان المسلمین محسوب می شود. اخوانی که عقبه فکری جنبش حماس به شمار می آید و پس از روی کار امدن دولت اخوانی محمد مرسی رابطه بسیار گرمی با حماس دوران خالد مشعل در فلسطین از یک سو  و ترکیه و قطر از سوی دیگر  برقرار کرد. حالا این ارتباطات گذشته مبنای تصمیم گیری دولت اقای عبدالفتاح السیسی در خصوص رابطه با حماس دوره اقای هنیه در فلسطین، ترکیه و قطر شده است.

خبر سفر هنیه به کشورهای عربی و اسلامی از جمله ایران یک بار دیگر در مرداد ماه 1396 یعنی سه ماه پس از انتخاب وی به جای مشعل  در صدر اخبار منطقه قرار گرفت. علی برکه، نماینده جنبش حماس در لبنان در گفت‌وگو با روزنامه فلسطینی دنیا الوطن گفت: روابط جنبش حماس و ایران به سطح قبلی خود بازگشته و دو طرف بر این توافق کردند که در مورد مسائل گذشته بحث نکنند و با نگاه به آینده به مصلحت دو ملت همکاری کنند و اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس به زودی به تهران سفر خواهد کرد.

با وجود این خبر و اظهارات اسامه حمدان مبنی بر سفر قریب الوقوع هنیه به تهران اما این سفر هرگز صورت نگرفت و هرگز به صورت رسمی مشخص نشد که چه عواملی باعث مخالفت با این سفرها می شود. با این وجود یک هیات بلندپایه از جنبش حماس به تهران آمد و در 14 مردادماه 96 در مراسم تحلیف حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان شرکت کرد.

زمزمه های سفر دوره ای اسماعیل هنیه به کشورهای عربی و اسلامی یکبار دیگر در سال 97 همزمان با برگزاری کنفرانس وحدت اسلامی در ابان ماه همین سال بر سر زبانها افتاد. هنیه از سوی برگزار کنندگان این کنفرانس برای شرکت و سخنرانی دعوت شد و به رغم تمایل او برای شرکت در کنفرانس وحدت اسلامی اما هرگز موفق نشد به تهران بیاید.

در واکنش به عدم سفر رئیس حماس برای مشارکت در این کنفرانس، حسین شیخ الاسلام  دبیر کنفرانس وحدت اسلامی در ایران اعلام کرد دولت مصر به اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس، اجازه نداد به ایران سفر کند.

حسین شیخ الاسلام در مصاحبه با شبکه لبنانی المیادین گفت : مسئولان مصری به اسماعیل هنیه اجازه ندادند در کنفرانس وحدت اسلامی در تهران، شرکت کند.  شیخ الاسلام افزود: طبیعی بود که از اسماعیل هنیه برای مشارکت در کنفرانس وحدت اسلامی در تهران دعوت کنیم، اما متاسفانه مقامات مصری به او اجازه ندادند از نوار غزه خارج شود و شاید این شرط را برای او تعیین کردند که فقط به ایران سفر نکند. امیدواریم با ویدئوکنفرانس بتوانیم با او تماس برقرار کنیم.

همین زمزمه ها یکبار دیگر در سال 97 همزمان با آغاز جشن های چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر سر زبانها افتاد و اخباری منتشر شد مبنی براینکه هنیه قرار است در سفر دوره ای به چند کشور اسلامی از جمله مالزی که ماهاتیر محمد به تازگی نخست وزیر ان شده بود، به تهران نیز سفر کند. به رغم اینکه این اخبار اما بازم هم این سفرها میسر نشد و همچنان هنیه در درون مرزهای غزه محصور شده  و به او اجازه سفر داده نمی شود.

رای الیوم روزنامه فرامنطقه ای به سردبیری عبدالباری عطوان همان زمان مطلبی در این خصوص نوشت : براساس اطلاعات پراکنده ای که در اختیار (نویسنده) قرار گرفته است اینگونه برداشت می شود که اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس، قصد داشت در زمان برگزاری جشن های چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به این کشور سفر کند اما مصر مطلع شد که هنیه برای سفر به تهران از فرودگاه مصر و حریم هوایی این کشور استفاده خواهد کرد و هواپیمایی را سوار خواهد شد که بر فراز آسمان مصر پرواز خواهد کرد به همین سبب مصر تسهیلات لازم را برای سفر هنیه فراهم نکرد.

چرا مصر مخالف سفر هنیه است؟

نویسنده تصریح کرد: از دیدگاه عملی، مصر بخشی از ائتلاف یا محوری در منطقه است که رژیم صهیونیستی، آمریکا، عربستان و برخی کشورهای عربی حاشیه ای را شامل می شود. در حقیقت مصر یک شریک قوی در محاصره غزه است و دوست ایران، مقاومت و حتی امت عربی نیست. نظام مصر ؛ رژیم صهیونیستی را به رسمیت می شناسد و روابط دیپلماتیک با آن دارد و برای اینکه به اقدامی علیه امت عرب و اسلام دست بزند به دستور آمریکا نیاز ندارد اما ارزیابی ما این است که صهیونیست ها و آمریکایی ها به مصر دستور دادند تا فعالیت های هنیه را محدود کند و عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، نیز چاره ای جز اجرای دستور ندارد.

 نویسنده ادامه داد: از مدت ها پیش رهبران مقاومت باید به این فکر می کردند که خود را از گرفتاری در دام نظارت شدید رژیم صهیونیستی و نظام های عربی نجات دهند. مقاومت و به خصوص حماس تحت نظارت شدید هستند و هر حرکت آنها ثبت می شود. عرب ها هم قابل اعتماد نیستند و رژیم صهیونیستی نیز وظیفه اش را برای حفاظت از خود انجام می دهد از این رو انتظار می رود مقاومت یک رهبری دور از دسترس تشکیل دهد تا توانایی بهتری برای فعالیت داشته باشد.

حماس چه باید بکند؟

رای الیوم در پایان پیشنهاد جالبی را به رهبران حماس ارائه کرد و نوشت: از نظر امنیتی و نظامی نیز رهبران جنبش های مقاومت فلسطین در غزه هستند که این مسئله تبعات زیادی دارد. البته ضروری نیست که رهبران کنونی غزه به مکان امن تری بروند اما می توان یک ساختار رهبری گمنام خارج از نوار غزه تشکیل داد که با هماهنگی کامل با رهبران در غزه فعالیت می کند و همه رهبران حماس از جمله هنیه باید درباره فعالیت های رهبران خارج از غزه کاملا سکوت کنند. سهل انگاری های امنیتی، گروه های فلسطینی زیادی را از بین برد و رژیم صهیونیستی توانست به راحتی خون فرزندان مبارز را بریزد و نباید تجربه های گذشته سازمان آزادی بخش و سایر گروه های زیرمجموعه آن تکرار شود.

آیا فقط حماس با این شرایط روبروست؟

 محدودیت های اعمالی برای رهبران حماس در نوار غزه  از یک منظر دیگر گویای وضعیت همه فلسطینیان است. همه آنانی که قصد و رویای تحقق آرمان آزادی فلسطین و رهایی قدس را دارند به وضعیتی مشابه رهبران حماس دچارند. حتی رهبران جنبش فتح به عنوان جنبش غیر مقاومتی که قائل به طرح ایجاد دولت فلسطینی در کرانه باختری و نوار غزه (دولت نیم بند فلسطینی) هستند نیز به درد مشابهی دچار است. رهبران فتح نیز برای تردد به کشورهای عربی و اسلامی و غیره حتما باید تایید رژیم صهیونیستی را داشته باشند.

این محدودیت ها اما برای جنبش های مقاومتی نظیر حماس و جهاد اسلامی فلسطین رنگ دیگری دارد. بویژه حماس که بواسطه روابط سنتی با جنبش اخوان المسلمین مصر علاوه بر اسراییل از سوی مصری ها به عنوان برادران عرب و مسلمان خود نیز با تنگناهای شدیدی مواجهند. اگر روابط جدید مصر عبدالقتاح السیسی با عربستان از یک سو و ترکیه و قطر از سوی دیگر  را به آن اضافه کنید آنگاه ردپای منافع خارجی ها را در اعمال این محدودیت ها بر حماس بیشتر مشاهده خواهیم کرد. مواردی که گره جدیدی بر کلاف سردرگم تحولات در غرب اسیا می زند و دورنمای وضعیت بهتر برای فلسطینی ها خصوصا حماسی ها دور از ذهن می کند.

راه پیش روی جنبش حماس

در چنین شرایطی دو راه پیش روی رهبران حماس خواهد بود: یا اینکه به تنهایی در برابر ائتلاف جدید رژیم تل آویو (شامل مصر، اسراییل،‌عربستان و امارات) مقاومت کنند یا تن به مطالبات این ائتلاف داده و رژیم صهیونیستی را مورد شناسایی قرار دهد. هر دو راه برای این جنبش و فلسطینی ها دشوار خواهد بود لیکن پیشینه نشان می دهد برای جنبش های مقاومتی چون حماس گزینه ای بهتر از مقاومت و ایستادگی برای عبور از این شرایط دشوار وجود ندارد چه اینکه انتخاب گزینه دوم به معنای خودکشی خواهد بود.

به نظر می رسد هنیه همچنان می بایست تا روشن شدن وضعیت منطقه ای برای سفر به کشورهای عربی و اسلامی شکیبایی پیشه کند مگر اینکه ملت مصر بخواهد در معادله تحمیلی حکومت السیسی و هم پیمانانش بر ملت فلسطین تغییری ایجاد کند. دست کم دولت قاهره نشان داده است مواضع نرم تری نسبت به ایران در مقایسه با سایر هم پیماناش اتخاذ می کند که مخالفت مصر با عضویت در ناتوی عربی مصداق بارز این سیاست است. این امر می تواند مبنای گفت و گوی دو کشور برای حل مسائل فلسطین از جمله موضوع جنبش های مقاومتی باشد.

انتهای پیام/ ش/م