معامله قرن

قدسنا: احمدرضا روح الله زاد :فلسطین و منطقه در سال 1397 هجری شمسی رویدادهای سیاسی و میدانی مختلفی را به خود دیده است. البته کلید نقطه آغاز برخی از این تحولات و رخدادها در گذشته زده شد اما همچنان در سال 1397 حوزه فلسطین و خاورمیانه از تحولات و رخدادهای مهم بشمار می رود. در نوشتار حاضر سعی شده به اختصار هر یک از این تحولات اشاره شود:

الف: معامله قرن

دونالد ترامپ وقتی رئیس جمهور آمریکا شد اعلام کرد که حل بحران فلسطین یکی از اولویت های دولت وی است اما این بحران باید بر اساس خواست و نیازهای اسرائیل حل و فصل شود. مدتی بعد، از وجود طرحی با عنوان معامله قرن خبرهایی منتشر شد. هر چند این طرح به صورت رسمی رونمایی نشده است و از مفاد آن اطلاع دقیقی در دست نیست اما با توجه به اظهارات منابع مختلف و اقداماتی که تحت عنوان مقدمه اجرایی معامله قرن در سطح منطقه صورت گرفته است تا حد زیادی مفاد آن روشن شده است.

{ترامپ}

جریان سلطه در غرب شاهد شکل گیری تمدن اسلامی بوده است . تمدنی که همواره به عنوان مانعی جدی بر سر راه سلطه طلبی غرب مطرح بوده است. آخرین مانع آنها امپراطوری عثمانی بوده است که قریب پنج قرن به عنوان یکی از قدرتمندترین امپراطوری ها سلطه اش تا قلب اروپا نیز امتداد یافته بود. غرب در آواخر دوران امپراطوری عثمانی به این نتیجه رسید تا با تعریف سازوکاری وابسته به خود در سطح منطقه، اجازه شکل گیری مجدد یک قدرت اسلامی را ندهد.

{عبدالحمید دوم}

رژیم صهیونیستی در واقع حاصل این برآورد غرب است. اسرائیل به عنوان یک پایگاه غرب در قلب جهان اسلام برای جلوگیری از تجدید حیات اسلام و شکل گیری دولت پیوسته اسلامی است. به همین دلیل مجموعه غرب هم در ایجاد اسرائیل و هم در استمرار حیات آن نقش پر رنگی داشته و دارند. اساسا غرب چشم بر همه کارشکنی های اسرائیل در حل و فصل بحران منطقه ای بسته است و خود را مکلف به حرکت در راستای نیازهای اسرائیل می داند.

انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) در واقع گام مهمی برای تجدید حیات اسلام و بازیابی تمدن اسلامی در جهان مدرن است و به عنوان مقدمه ای برای شکل گیری دولت پیوسته اسلامی در سطح منطقه، بر پایه مقاومت ضد سلطه محسوب می شود. دولت پیوسته اسلامی  که ساختارهای ملی در آن حذف و یا هضم نمی شوند.

تا پیش از روی کار آمدن ترامپ همه طرح هایی که برای حل و فصل بحران فلسطین مطرح بود بر پایه مقررات حقوقی و با تاکید بر قطعنامه های بین المللی ارائه می شد. امریکا نیز تلاش می کرد در همین چارچوب حرکت کند. طرح هایی مانند طرح روجرز، غزه – اریحا، اسلو، آناپولیس و غیره همه بر اساس مقررات بین المللی بوده است. اما ترامپ با ارائه معامله قرن رسما این رویه حقوقی را نادیده گرفته است.  معامله قرن اساسا بر پایه نقض همه مقررات حقوقی و قطعنامه های بین المللی تعریف شده است. در واقع تیم ترامپ این طرح را همانطور که خود به آن اذعان داشته است بر اساس نیازهای امنیتی و اقتصادی اسرائیل ارائه کرده است.

مفاد طرح معامله قرن:

همانطور که اشاره شد معامله قرن تا هنوز از سوی امریکا و هیچ منبع دیگری رسما رونمایی نشده است اما بر اساس خبرهای درز شده و اقداماتی که بر اساس همین اخبار منتشره صورت گرفته است می توان موارد زیر را به عنوان مفاد یا جزئیات طرح معامله قرن امریکا در نظر گرفت؛

بیت المقدس به عنوان برجسته ترین نماد دینی و هویتی جامعه فلسطین مطرح است و فلسطینیان همواره در پی ایجاد دولتی فلسطینی در این جغرافیا به پایتختی بیت المقدس بوده اند که البته صهیونیست ها نسبت به آن ادعای مشابهی را مطرح می کنند. این مطالبه دو سویه یکی از موارد اختلافی جدی روند مذاکرات موسوم به صلح میان بخشی از جامعه فلسطین و اسرائیل بوده است. پایان دادن به تفکیک شرقی و غربی بیت المقدس و شناسایی بیت المقدس یکپارچه به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی یکی از مهمترین جزئیات معامله قرن محسوب می شود. اقدامی که دونالد ترامپ به عنوان مهمترین حامی اسرائیل انجام داد و پس از آن دستور داد تا سفارت امریکا در تل آویو به بیت المقدس منتقل شود. البته امریکا برای کاهش اعتراضات و مخالفت ها در جامعه فلسطینی و جهان اسلامی بخش های کوچک عرب نشین در شرق استان بیت المقدس یعنی عیزریه، ابودیس و جبل المکبر را به عنوان پایتخت دولت فلسطینی مورد شناسایی قرار داده است.

{نقشه بیت المقدس}

{ حرم شریف قدس}

موضوع بازگشت آوارگان همواره یکی از مطالبات مهم جامعه فلسطینی محسوب شده که قطعنامه های بین المللی خصوصا قطعنامه 194 سازمان ملل متحد نیز بر آن تاکید دارد. اما اسرائیل همواره با این موضوع مخالفت کرده است. این موضوع یکی از مواردی است که مانع شکل گیری سازش میان خودگردانی فلسطین و اسرائیل به شمار می رود. بر اساس معامله قرن بازگشت آوارگان لغو می شود که نیاز و خواست اسرائیل است. دولت امریکا به همین دلیل کمک های خود به سازمان آنروا که برای کمک به آوارگان فلسطینی تاسیس شده است و نیز دیگر کمک های خود در حوزه بهداشتی و غیره را قطع کرده است و با فشار به دیگر دولت ها از آنها درخواست کرده که کمک به آوارگان فلسطینی را قطع کنند. در همین چارچوب با فشار به دولت های میزبان آوارگان خواستار اعطای تابعیت و حق شهروندی به این آوارگان نیز شده است.

{جدول پراکندگی آوارگان}

کرانه باختری رود اردن بر اساس قطعنامه های 242 و 338 سازمان ملل متحد منطقه اشغالی محسوب می شود و بر اساس کنوانسیون های چهارگانه ژنو قدرت اشغالگر حق اعمال هیچ گونه تغییر در دموگراف جغرافیای اشغالی را ندارد اما اسرائیل اقدام به ساخت شهرک های متعددی در این منطقه کرده است و با اسکان یهودیان در آن عملا همه این مقررات را نقض کرده است. بر اساس معامله قرن شهرک های ساخته شده در کرانه باختری ضمیمه مناطق اشغالی 1948 شده و عملا در قلمرو حاکمیتی رژیم صهیونیستی قرار می گیرد. با این اقدام یکی دیگر از موارد اختلافی برای حل و فصل بحران فلسطین منتفی می شود.

{  کرانه باختری }

حضور جمعیت فلسطین در جغرافیای تحت حاکمیت رژیم صهیونیستی نیز یکی مهمترین مشکلات این رژیم محسوب می شود و اسرائیل اصرار دارد که این جمعیت تعیین تکلیف شود. بر همین اساس معامله قرن با طرح وطن جایگزین تلاش دارد تا به این نیاز رژیم صهیونیستی نیز پاسخ مناسب بدهد.  بر این اساس دولت مصر موظف شده است بخشی از خاک مصر در شبه جزیره سینا را با عرض و طول مناسب از  رفح تا عریش را به این موضوع اختصاص دهد که با پیوستگی که با غزه پیدا می کند به عنوان یک وطن جایگزین برای فلسطینیان مطرح خواهد بود. در همین راستا دولت مصر اقدام به تخلیه جمعیتی مصریان در منطقه مورد نظر کرده است. با این اقدام دولت فلسطین بر پایه غزه در این منطقه شکل خواهد گرفت و کرانه باختری و بیت المقدس کاملا از دایره مطالبات خارج خواهد شد. در این منطقه فلسطینیان هم از یک فرودگاه مناسب و هم از یک بندر عمیق برخوردار خواهند بود. قرار است با احداث یک اتوبان از عریش تا بندر ایلات و امتداد آن از زیر زمین تا بخش های عرب نشین کرانه باختری و نهایتا به خاک اردن ارتباط جوامع عربی نیز برقرار گردد.

{ نقشه شبه جزیره سینا عریش و رفح و ایلات و...}

تاکنون گفتگوها برای رسیدن به یک تفاهم نهایی، میان دو طرف؛ یعنی اسرائیل و خودگردانی فلسطین بوده است اما این گفتگوها علیرغم گذشت 25 سال هنوز به نتیجه ای نرسیده است. زیرا نه اسرائیل اراده ای برای دست کشیدن از ادعاهای خود و پذیرش دولت فلسطینی در جغرافیای فلسطین را دارد و نه خودگردانی فلسطین که یک جریان حداقلی در جامعه فلسطین است توانایی تصمیم گیری در چارچوب اراده رژیم صهیونیستی را دارد. بر این اساس در معامله قرن طرف فلسطین از گفتگوها حذف شده و به جای آن اسرائیل با رژیم های عربی وارد گفتگو خواهد شد. مقدمه اینکار هم ورود این رژیم ها به روند عادی سازی است که از مدتی قبل هم شروع شده است.

همانطور که اشاره شدانقلاب اسلامی پروژه صهیونیست را به مخاطره انداخته است و به عنوان زیر بنای تجدید حیات اسلامی و شکل گیری تمدن جدید اسلامی مطرح است. انقلاب اسلامی با اولویت دادن به موضوع فلسطین در سطح جهان اسلام با اقبال وسیعی روبرو شده است و در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر آرمان آزاد سازی فلسطین از نفوذ گسترده ای در سطح منطقه برخوردار شده است. امریکا با حذف صورت مسئله یعنی فلسطین تلاش دارد تا از نفوذ منطقه ای ایران که یک تهدید جدی برای پروژه صهیونیست و سلطه غرب بر جهان اسلام است، جلوگیری کند. امریکا امیدوار است بر اساس معامله قرن روابط اسرائیل با رژیم های عربی رسما برقرار شده و از این طریق عملا ایران محدود و نفوذ آن در سطح منطقه از بین برود. طرح شکل گیری ائتلاف عربی یا همان ناتوی عربی با حضور اسرائیل و امریکا که نشست ریاض از سوی دونالد ترامپ مطرح شد و اخیرا در نشست ورشو نیز مجددا پیگیری شد در همین چارچوب است.

{نشست ریاض}

{  نشست ورشو}

واکنش ها به معامله قرن:

در سطح فلسطینی: جامعه فلسطینی با هرگونه طرحی که منافع فلسطینیان را در نظر نگیرد مخالف هستند. بر همین اساس و با توجه به انفعال خودگردانی فلسطین و محمود عباس در ارتباط با اقدامات صورت گرفته در چارچوب معامله قرن امریکا و نیز همراهی رژیم های عربی وابسته و نیز سکوت بسیاری دیگر از رژیم های اسلامی در قبال این موضوع که یک تهدید وجودی برای فلسطینیان و آرمان آزادی فلسطین و قدس شریف محسوب می شود؛ فلسطینیان در غزه با تعریف راهپیمایی بازگشت در واقع نسبت به این طرح و انفعال و همکاری خودگردانی و برخی رژیم های عربی و اسلامی اعتراض کرده اند که پیامدهای زیادی را برای اسرائیل و رژیم های عربی و نیز امریکا در سطح بین المللی به دنبال داشته است و یکی از دلایل تعویق رونمایی رسمی از معامله قرن نیز به همین موضوع بر می گردد.

{ راهپیمایی بازگشت}

در سطح منطقه ای: امریکا در تلاش است با همراه کردن رژیم های عربی در این طرح ، بحران فلسطین را به اصطلاح از جیب اعراب حل و فصل کند. بر همین اساس با قطع کمک ها به خود گردانی و آوارگان فلسطینی و نیز اخراج سفیر فلسطین از امریکا و بستن دفاتر آن و نیز فشار به رژیم های عربی تلاش دارد آنها را با خود در این موضوع همراه سازد. اما پیروزی های محور مقاومت در سوریه، لبنان، عراق و البته با توجه به شواهد موجود و روند تحولات، در آینده ای نزدیک در یمن که محور مقاومت را بسیار تقویت خواهد کرد، در حال حاضر مقاومت در فلسطین از عمق و عقبه بسیار قدرتمندی برخوردار است که اجازه ترک تازی به امریکا و اسرائیل و رژیم های عربی وابسته را نخواهد داد.

{ یمن}

رژیم های عربی به دلایل متعدد نمی توانند از مواضع قاطعی در ارتباط با همراهی با معامله قرن اتخاذ کنند. زیرا افکار عمومی جوامع عربی به شدت نسبت به مواضع آنها حساس هستند. شاهد مثال در این موضوع واگذاری دو جزیره تیران و صنافیر از سوی مصر به عربستان است که تا هنوز اعتراضات بسیار جدی را در مصر به دنبال داشته است و واگذاری بخشی از خاک این کشور برای اجرای پروژه صهیونیستی – امریکایی می تواند رژیم حاکم بر مصر را با اعتراضاتی گسترده تر و سخت تر روبرو سازد که ثبات سیاسی و امنیتی آن را کاملا متاثر و ازبین ببرد. از سوی دیگر نفوذ منطقه ای ایران و اقتدار نظامی این کشور و همپیمانان آن در محور مقاومت با توجه به اولویتی که مسئله فلسطین برای آنها دارد اجازه نمی دهد که این طرح به راحتی امکان پیگیری داشته باشد.

{  اعتراضات مردم مصر}

در سطح بین المللی: بحران فلسطین یک بحران نه تنها منطقه ای بلکه به دلیل ریشه های شکل گیری این بحران و تاثیری که در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی در سطح بین المللی دارد ، همچنین اهداف تاسیسی اسرائیل برای جریان سلطه غربی ، یک بحران بین المللی نیز محسوب می شود. به همین دلیل سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، چین و روسیه نیز نسبت به این بحران و روندهای حاکم و تحولات آن، مواضع دارند. اما دولت امریکا بدون توجه به این عرصه و نگاه جریان های موثر در عرصه بین المللی، معامله قرن را دنبال می کند. این در حالی است که روسیه، چین و اتحادیه اروپا بر اساس مقررات بین المللی و قطعنامه های سازمان ملل متحد، راه حل دو دولتی را مورد تاکید قرار می دهند اما دولت امریکا با معامله قرن همه مقررات حقوقی و قطعنامه های بین المللی را نقض کرده و این با مخالفت جدی قدرت های بین المللی روبرو است.

نتیجه گیری:

قطعنامه های بین المللی و قواعد حقوقی حاکم بر نظام بین المللی حق تعین سرنوشت را منحصر در ملت ها کرده است اما معامله قرن این حق قانونی را نادیده گرفته است و تصمیم گیری در باره آینده و سرنوشت ملت فلسطین را از آنها خارج ساخته و رژیم های عربی که به شدت وابسته به امریکا هستند و در چارچوب آن رفتار می کنند را جایگزین ملت فلسطین کرده است.

معامله قرن بر پایه قدرت استوار است و نه بر پایه مبانی حقوقی که به عنوان یکی از مهمترین مولفه های حل و فصل بحران ها در جهان امروز مطرح است.

امریکا تلاش دارد هزینه های اشغال جغرافیای فلسطین و زیادی خواهی های اسرائیل را گردن اعراب بیاندازد. بر همین اساس با قطع کمک به خودگردانی و اخراج سفیر فلسطین از امریکا و قطع کمک ها به سازمان آنروا تلاش دارد تا خودگردانی فلسطین را با معامله قرن همراه سازد و از سوی دیگر از طریق فشار بر رژیم های عربی از آنها می خواهد که از معامله قرن حمایت کنند.

در عین حال امریکا تلاش دارد تا مشوق هایی هم برای برخی رژیم های عربی در همراهی با معامله قرن در درون معامله قرن ارائه دهد. احداث اتوبان عریش تا اردن که از عریش تا بندر ایلات روی زمین و از زیر زمین تا کرانه باختری و تا اردن امتداد می یابد به نوعی آرزوی مصر را در دسترسی به عراق و سوریه و رقابت با رقبای منطقه ای اش تامین می کند و آرزوی اردن را در دسترسی به دریای مدیترانه را نیز برآورده می سازد.

رژیم های اردن، مصر و اسرائیل کنترل ارتباطات داخلی جوامع فلسطین را در این وطن چند پاره در اختیار خواهند داشت تا هر گونه اقدامات امنیتی در کنترل آنها باشد.

عربستان نیز با پیگیری پروژه نیوم که یک منطقه اقتصادی بزرگ در جغرافیای دریای سرخ و خلیج عقبه اجرا خواهد شد، در معامله قرن یک نقش کلیدی را بر عهده خواهد گرفت. ملت کوچانده شده به سینا نیاز های اقتصادی دارند که پروژه نیوم در واقع این نیاز های اقتصادی را برای فلسطینیان در وطن جایگزین را برآورده خواهد کرد.

با تصویب قانون قومیت در پارلمان رژیم صهیونیستی اسرائیل یکسری نیازهای جدیدی پیدا کرده است و آن اخراج جمعیت فلسطینی از جغرافیای فلسطین است. از آنجا که آواره سازی یک جمعیت چند میلیونی در جهان امروز مخالفت های بسیار جدی را به دنبال خواهد داشت( تنها فلسطینیان مناطق اشغالی 1948 نزدیک به 2 میلیون نفر هستند) پروژه نیوم عربستان در واقع زمینه سازی برای این کوچ اجباری و دستجمعی فلسطینیان است که با توجه به ظرفیت های اقتصادی که ایجاد می کند، می تواند اعتراضات جهانی را کم رنگ سازد.

انتهای پیام/م.ق/