جیبوتی در آستانه سقوط به دریای بدهی های چین / جیبوتی چه نوع نقشی در جنگ یمن دارد؟/ احتمال واگذاری پایگاه آمریکایی لیمونر به چین به عنوان بخشی از بدهی های جیبوتی

به گزارش خبرگزاری قدس (قدسنا) فارین پالیسی در گزارشی انتقادی از روند سیاست وام دهی دولت چین به کشورهای در حال توسعه نوشت: دولت جیبوتی بیش از توان باز پرداخت خود از دولت چین استقراض کرده است تا جاییکه ممکن است دارایی های خود را به چین به عنوان بازپرداخت دیون انتقال دهد.

برپایه این گزارش، جیبوتی ماه گذشته میلادی (ژولای) بزرگترین منطقه آزاد تجاری در آفریقا را که چینی ها برایش ساختند، افتتاح کرد . این منطقه شامل بندر مشرف به دریای سرخ دورالی نیز می شود.

این نشریه نوشت: این اقدام چین برای جیبوتی دقیقا مثل اتفاقی است که برای سریلانکا در سال گذشته رخ داد امری که به شدت واشنگتن را به دلیل وجود پایگاه مرکزی نظامی اش در جیبوتی نگران  می کند.

 فارین پالیسی  با اشاره به هشدارهای تحلیلگران نسبت به این سیاست چین ادامه داد: استقراض دولت های کوچک از چین و عدم توانایی آنان در بازپرداخت اصل و سود این وام ها فرصت های استراتژیکی را در پیش روی چین قرار می دهد.

 به نقل از این نشریه، ابتکار موسوم به  « طرح کمربند و راه» که با هدف احیا و توسعه راه قدیمی و تجاری ابریشم چین آغاز شده است مهمترین رکن سیاست خارجی پکن از سال 2013 قرار گرفته  و موجب افزایش و گسترش نفوذ نرم و پایدار چین شده است.

 این نشریه آمریکایی نوشت: براساس گزارش منتشره از سوی مرکز توسعه جهانی آمریکا در نیویورک  دولت های مشارکت کننده در این طرح چین (68 دولت) با پیشنهادهای اغواکننده ای از سوی چین در حوزه زیرساخت ها روبرو هستند که نتایج مالی بسیار بزرگ و در عین حال متزلزلی در پی دارد. درحال حاضر هشت کشور از جمله پاکستان و مالدیو با سطوح غیر مستمری از بدهی ها مواجهند.

برپایه این گزارش بندر چند منظوره دورالی – که ساخت آن سال گذشته تکمیل شد-  از جمله پروژه های غول پیکر چین است که برای ساخت  آن میان پکن و جیبوتی قرارداد امضا شد.

 فارین پالیسی نوشت: انتظار می رود بدهی های جیبوتی به 88درصد ناخالص تولید داخلی یعنی رقمی معادل 1.72 ملیار دلار برسد که اغلب این بدهی ها متعلق به چین است. و شاید جیبوتی کشور دیگری باشد که چین از دارایی های او بعنوان بازپرداخت وام هایی که داده است، بردارد.

این نشریه آمریکایی با احصای نتایج تعاملات چین و جیبوتی به اقدام اخیر چین در ایجاد پایگاهی در جیبوتی اشاره کرد ونوشت: چه بسا تنها پایگاه نظامی چین در جیبوتی به سمت پایگاه اصلی نظامی  آمریکا در آفریقا تحت نام لیمونر با گنجایش چهار هزار نظامی آمریکایی که در جیبوتی واقع است و تنها 9 کیلومتر از پایگاه نظامی چین دور تر است، گسترش یابد.  

این نشریه از قول تحلیلگران نظامی آمریکایی نوشت: این احتمال وجود دارد که جیبوتی بخواهد اراضی که پایگاه نظامی لیمونر آمریکا در آن واقع است را به عنوان بدهی خود به چینی ها واگذار کند.

به نقل از فارین پالیسی جیمر انهوفی و مارتین هنریش دو عضو مجلس سنای آمریکایی از کمیته نیروهای مسلح، ماه می گذشته در نامه ای به جان بولتون مشاور امنیت ملی این کشور متذکر شدند که اسماعیل عمر گله رئیس جمهور جیبوتی در نظر دارد کشورش را بفروشد امری که منافع آمریکا در جیبوتی را به شدت تهدید می کند.

در پایان این گزارش، نشریه فارین پالیسی به اهمیت استراتژیک جیبوتی بخاطر مشرف بودن بر دریای سرخ، خلیج عدن و باب المندب و همجواری اش به یمن و سومالی و شبه جزیره عربستان اشاره کرد و نوشت: علاوه براین موقعیت ها جیبوتی در نزدیکی شاخ افریقا و شرق قاره سیاه واقع است.

جیبوتی عامل اختلاف چین و آمریکا؟

تصمیم اخیر جیبوتی برای میزبانی از پایگاه هوایی چین در این کشور بسیاری از تحلیلگران غربی را غافلگیر کرد و نشان داد پیش بینی رفتار رژیم های مزدور و مستبد نظیر رژیم اسماعیل عمر گله تا چه اندازه می تواند دشوار باشد.

به نوشته پایگاه تحلیلی الوقت، اندرو گاوثورپ در تحلیلی که اندیشکده هاروارد منتشر کرد، با این مقدمه نوشت: چین، این کشور کوچک در شمال آفریقا را به عنوان محل استقرار اولین پایگاه نظامی خارجی خود از زمان بنیانگذاری جمهوری خلق چین تا کنون برگزید و با این اقدام، طرح این سوال را باعث شد که آیا دینامیک روابط چین - آمریکا در آفریقا ممکن است وارد یک مرحله جدید، رقابتی تر و شاید حتی نظامی تر شود. این پرسش برای منطقه ای که از قرار داشتن در مرکز توجه مشاجرات قدرت های خارجی رنج برده، حایز اهمیت است.

چین که مدعی است عدم مداخله در امور دیگر دولت ها محور سیاست خارجی این کشور است، هرگونه قصد ساخت پایگاه های نظامی در خارج را انکار کرده است. پکن حتی از آمریکا به دلیل رویکرد "نظامی گرایانه" در آفریقا انتقاد کرده است. در حال حاضر تنها پایگاه دایمی نظامی آمریکا در این قاره، کمپ لمونیر در جیبوتی است، کشوری که در عین حال میزبان تاسیسات فرانسه و ژاپن نیز هست. پایگاه جدید چین در این کشور یک گام بسیار مهم در جهت فاصله گرفتن از رویکرد سنتی اش در قبال قاره آفریقاست که بیشتر بر دیپلماسی و تجارت متمرکز بوده است تا مسایل امنیتی.

در سال های نخست مبارزه با استعمار در سراسر آفریقا، روابط چین با دولت های نوظهور بر هویت مشترک آنها به عنوان کشورهای در حال توسعه ای که قربانی قدرت های غربی بوده اند و بر تمایل چین برای به رسمیت شناختن دیپلماتیک آنها و حمایت از این کشورها در نهادهایی نظیر مجمع عمومی سازمان ملل مبتنی بود. اما از زمان آغاز راهبرد جیانگ زمین برای توسعه بازرگانی خارجی در سال 1996، روابط اقتصادی میان چین و بسیاری از کشورهای آفریقایی با سرعت زیادی رشد کرد و معرف این روابط شد.

حفاظت از این منافع تجاری و تعداد زیادی از شهروندان چینی ساکن در آفریقا، بدون شک یکی از دلایل علاقمندی چین به داشتن پایگاه در جیبوتی است. درگیری های داخلی در لیبی در سال 2011 و درگیری های سال گذشته در یمن باعث اعزام کشتی های چینی برای خروج شهروندان چینی شد. بحث بر سر رو به افزایش بودن حضور چین در آفریقا در بسیاری از کشورها در جریان است و جیبوتی برای پکن معرف یک جزیره ثبات است که ممکن است در آینده بتواند از طریق آن عملیات های تخلیه شهروندان از منطقه ای را به انجام رساند که دستخوش ناآرامی های بسیاری است. این کشور همچنین در محل بسیار مناسبی برای ارایه حمایت لجستیکی از کشتی های چینی در عملیات های ضد دزدی دریایی در خلیج عدن واقع شده است.

اما هیچ کدام از این عوامل به طور کامل دلیل علاقه چین به داشتن پایگاه در جیبوتی را تشریح نمی کند. با توجه به اینکه حوادث مربوط به دزدی دریایی در سال 2015 کاهش داشته و فقط یک درصد حوادث سال 2011 بوده است، ابعاد این مشکل ظاهرا رو به کاهش است نه افزایش. سوال این است که چرا چین با وجود داشتن سیاست اسمی عدم مداخله در روابط منطقه ای به مبارزه با دزدان دریایی در خلیج عدن علاقمند است. به نظر نمی رسد پاسخ این سوال تجارت باشد. آفریقا در کل فقط پنج درصد تجارت خارجی چین را شامل می شود و بیش از نیمی از این تجارت با آنگولا و آفریقای جنوبی انجام می گیرد. روابط بازرگانی چین با کشورهای واقع در شاخ آفریقا بخش کوچکی از تجارت کلی چین با آفریقا را شامل می شود.

در عوض علاقمندی چین به داشتن یک پایگاه در جیبوتی بیشتر به راهبرد جهانی دریانوردی مربوط می شود تا به شاخ آفریقا. بعید به نظر می رسد که چین قصد داشته باشد آن طور که آمریکا از پایگاه کمپ لمونیر استفاده می کند، از این پایگاه برای برنامه ریزی قدرت  در سراسر آفریقا و خاورمیانه استفاده کند. نیات چین به طور کامل به آب ربط دارد: پکن به دنبال برنامه ریزی قدرت در دریاست، نه روی خشکی.

تاسیسات چین در جیبوتی احتمالا اولین تاسیسات از این نوع در سراسر اقیانوس هند است که پکن در آینده می تواند از طریق آن از مسیرهای تجاری دریایی حفاظت کند که برای اقتصادش بسیار حیاتی است. این واقعیت که جیبوتی در یک گلوگاه حیاتی واقع شده که  کشتی ها از طریق آن از کانال سوئز عبور می کنند، باید باعث افزایش جذابیتش به عنوان مکانی برای داشتن پایگاه باشد. قصد چین برای داشتن پایگاه جدید یعنی دلیل اندکی وجود دارد که فکر کنیم این پایگاه خبر از وقوع دوره ای از رویارویی در روابط چین-آمریکا در شاخ آفریقا می دهد- دستکم فعلا این طور نیست.

در دوران جنگ سرد که آمریکا و شوروی وارد درگیری شدند، کشورهای شاخ آفریقا مجبور بودند در آن بین، جانب یکی از طرف ها را بگیرند. در دهه 70 میلادی جنگ میان سومالی و اتیوپی با رقابت ابرقدرت ها و آمادگی آنها برای مسلح ساختن مشتریان شان شعله ورتر شد. آمریکا و چین هر دو برای جلوگیری از ظهور یا واقع شدن رقابتی از نوع جنگ سرد در آفریقا به سختی تلاش کرده اند و توانایی جیبوتی برای بازی در هر دو طرف، علامت خوشایندی است از اینکه این دینامیک فعلا ادامه خواهد داشت.

اما این خطر وجود دارد که با افزایش مداخله آمریکا و چین در این کشور کوچک و پرجمعیت، تنش رابطه چین- آمریکا در نهایت تاثیراتی منفی برای جیبوتی به همراه داشته باشد. در حال حاضر این دو قدرت خارجی اهداف متفاوتی در این منطقه و دلیل اندکی برای درگیر شدن با یکدیگر دارند. آمریکا از کمپ لمونیر برای پیشبرد "جنگ با تروریسم" در یمن و آفریقای شمالی استفاده می کند و این مساله ای است که چین به آن توجه زیادی ندارد، زیرا القاعده و گروه های مرتبط با آن برای پکن تهدیدی محسوب نمی شوند.

تمایل چین به داشتن پایگاهی که از طریق آن بتواند در آینده قدرت دریانوردی اش را در سراسر اقیانوس هند اعمال کند، در تضاد با اهداف آمریکا نیست. اگرچه باید منتظر ماند و دید که چین در نهایت چطور از نفوذ دریایی اش استفاده خواهد کرد، اما برای واشنگتن باعث تاسف خواهد بود که به تحولاتی از این قبیل به شکلی واکنش نشان دهد که احتمال درگیری را بیشتر سازد.

در عین حال رییس جمهور جیبوتی باید دقت داشته باشد. ایجاد یک متحد راهبردی جدید برای جیبوتی در زمانی که تحت فشار واشنگتن در خصوص دموکراسی و حقوق بشر قرار دارد، در راستای اهدافش خواهد بود، اما در عین حال با خطر قرار گرفتن در شرایطی روبروست که در آن، اگر روابط چین-آمریکا بدتر شود یا حتی در آینده به درگیری منجر شود، جیبوتی و کل منطقه مجبور به جانبداری از یکی از طرف ها و یا حتی به صحنه خصومت میان آن ها تبدیل شوند. منشا این گونه درگیری ها احتمالا مسایل منطقه ای نخواهد بود، اما در هر حال چنین درگیری هایی بر منطقه تاثیر خواهد گذاشت.

گله با انتخاب بی قاعده شرکای بین المللی خود، آینده کشورش را به تصمیم هایی وابسته کرده است که در مکان هایی دورتر توسط کشورهایی قدرتمند تر اتخاذ خواهد شد. برکت موقعیت مکانی راهبردی جیبوتی که گله به کمک آن امتیازات بسیاری از شرکای خود دریافت کرده، می تواند برایش به یک نفرین تبدیل شود. تضمین اینکه چنین احتمالی به وقوع نخواهد پیوست، دیگر در اختیار گله نخواهد بود.

نقش جیبوتی در جنگ یمن

کشور جیبوتی، به علت واقع شدن در موقعیت حساس جغرافیایی و همچنین میزبانی پایگاه‌های نظامی دولت‌های مختلف و همچنین فاصله اندک با سواحل یمن، تأثیر راهبردی در بحران یمن دارد.

کشور جیبوتی به علت موقعیت جغرافیایی ممتازی که داراست، همواره مورد توجه دولت‌ها بوده است، کشوری کوچک و لم یزرع در ساحل دریای سرخ و آبراه باب‌المندب، کشوری که  هیچ‌گونه منابع طبیعی ندارد و کشاورزی در آن ممکن نیست و از این رو تنها امتیاز این کشور موقعیت جغرافیایی آن و تنها راه درآمدش نیز میزبانی پایگاه‌ها و ناوهای دولت‌های مختلف است.

در این نوشته، به اهمیت و نقش جیبوتی در یمن پرداخته می‌شود.

در ابتدا باید گفت، روابط جیبوتی و یمن یا بازیگری دولت جیبوتی به حدی نیست که در بحران یمن تأثیری داشته باشد، موضوع به کشورها و دولت‌هایی بر می‌گردد که در جیبوتی حاضر هستند یا به کارایی که این کشور از لحاظ جغرافیایی به علت نزدیکی به یمن دارد.

الف:  کمک‌رسانی: جیبوتی به علت نزدیکی به یمن که تنها 23 کیلومتر مسافت دریایی دارند و بی طرفی در جنگ، از سوی سازمان ملل به عنوان محلی برای کمک‌رسانی و تجمیع کمک‌ها، در نظر گرفته شده است.

این مسأله باید اشاره کرد که «ملک سلمان» پادشاه عربستان پیش از این اعلام کرده بود که در خاک عربستان، منطقه ای را برای تجمیع کمک‌های مردمی به یمن در نظر گرفته است، اما به علت این‌که کشورهایی چون ایران حاضر نبودند کمک‌های خود را در خاک عربستان که متجاوز محسوب می‌شود، تخلیه کنند، ایده ملک سلمان مورد توجه قرار نگرفت.

ب: حضور دولت‌های مختلف و تأثیر آن بر یمن

1- عربستان:

سفیر جیبوتی در ریاض در ابتدی شروع تجاوز عربستان به یمن، در سخنانی حمایت کامل خود از عملیات «طوفان قاطع» عربستان علیه یمن را اعلام کرد.

وی گفته بود: آماده ایم تا آسمان و همچنین مرزهای دریایی خود را در اختیار جنگنده‌های عربستانی قرار دهیم.

همچنین جیبوتی و عربستان روابط بسیار خوبی با یکدیگر دارند و دولت جیبوتی بارها از کمک‌های مالی ریاض بهرمند شده است.

سفیر جیبوتی در تاریخ 16 می گذشته درمصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط، در واکنش به حرکت کشتی ایرانی به سمت یمن گفته بود که کشورش هنوز درخواستی از ایران برای اجازه عبور به سمت یمن نداشته است و در صورت چنین درخواستی از سوی ایران، ما بدون موافقت عربستان اجازه عبور کشتی ایرانی به سوی یمن را نخواهیم داد.

هرچند باید گفت  هیچ کشوری صلاحیت چنین ادعاهایی را ندارد، اما همین سخن سفیر جیبوتی نشان از روابط گرم با عربستان دارد.

2- رژیم صهیونیستی: اسرائیل با داشتن چندین کشتی، ناوچه، قایق‌های سریع، جنگنده‌های اف16 و 200 نیروی واکنش سریع بیشترین حجم نیرو را در جیبوتی دارد.

از آن‌جایی که در اخبار متعدد از حضور هواپیماهای اسرائیلی در یمن برای بمباران شهرها به نفع عربستان پرده برداشته شده است، می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ در صورت به طول انجامیدن جنگ، جیبوتی به عنوان مبدأ پرواز این جنگنده‌ها در نظر گرفته شود.

برای اولین بار «حسن زید» دبیر کل حزب «الحق» یمن  اعلام کرد که نیروی هوایی ارتش رژیم صهیونیستی نیز در حملات به یمن شرکت کرده است.

شبکه 10 تلویزیون رژیم صهیونیستی با صراحت از وجود یک مشارکت راهبردی میان رژیم صهیونیستی و عربستان علیه محور مقاومت سخن گفته و نشریه «یدیعوت احرنوت» نیز ضمن آرزوی موفقیت برای عربستان، تاکید کرده است که دخالت ما در یمن خبر خوشحال کننده ای برای اسرائیل بود.

همچنین سه روز گذشته نشریه امریکایی وترنز ‌تودی به قلم «گوردون داف» نظامی سابق آمریکایی در دوران جنگ ویتنام، از پرتاب بمب نترونی توسط هواپیمای اسرائیلی در منطقه «جبل نقم» در استان صنعاء خبر داد.

تمام این‌ها نشان از همکاری اسرائیل در جنگ علیه یمن دارد و هنگامی که بدانیم بزرگترین پایگاه نظامی این رژیم در جیبوتی قرار دارد، باید نسبت به کشور جیبوتی با حساسیت بیشتری نگاه کرد.

3- آمریکا

آمریکا برای اولین بار در جریان جنگ دوم خلیج فارس و حمله به عراق، از پایگاه‌های جیبوتی برای استقرار کشتی‌های جنگی خود استفاده کرد و پس از آن حضور چندانی در جیبوتی نداشت مگر پایگاهی برای پرواز پهبادهای جنگی خود به مقصد یمن.

آمریکا پس از سال 11 سپتامبر 2001 یمن را به عنوان اصلی‌ترین پایگاه القاعده پس از افغانستان در نظر گرفته و مدام با پهبادهایی که از جیبوتی به پرواز در آمده‌اند، مناطق جنوبی یمن را بمباران کرده است.

جان‌کری ماه گذشته در سفری به «جیبوتی» از پایگاه نظامی « لمونیر » بازدید کرد که برای پرواز پهبادها از آن استفاده می‌شود.

با توجه به مطالب گفته شده، جیبوتی هرچند کشوری کوچک و ذره‌ای به حساب می‌آید اما به علت شرایط جغرافیایی که در آن واقع شده است، مورد توجه بسیاری از دولت ها است، مخصوصا در رابطه با بحران یمن و حرکت کشتی‌ها به سمت بندر الحدیده، جیبوتی در گلوگاه باب‌المندب، می‌تواند نقش مثبت یا منفی زیادی را ایفا کند.

 انتهای پیام/