22 اردیبهشت و سرنوشت برجام

- هرچه به بیست و دوم اردیبهشت (12 ماه می ) نزدیک می شویم مباحث در باره سرنوشت توافق هسته ای ایران با 1+5 حجم بیشتری را در رسانه ها بخود اختصاص می دهد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا اعلام کرده ممکن است در باره توافق هسته ای با ایران (برجام) تجدید نظر داشته باشد. بزعم وی این توافق که حاصل دوره سلفش، باراک اوباما است، نه تنها توافق خوبی نیست بلکه توافق بسیار بدی است و باید اصلاح و یا تغییر یابد. 

- روسیه، چین و اتحادیه اروپا که از طرف های مهم این توافق هسته ای هستند، تلاش دارند با فشار به ترامپ وی را از تصمیم خود برای خروج از برجام منصرف کنند. زیرا خروج از امریکا از برجام و در پی آن خروج ایران از آن، بمعنی شکست این توافق بین المللی بوده و شکست هیمنه و جایگاه بین المللی این طرف ها محسوب می شود و می تواند نوعی بی اعتمادی جهانی به نقش و توان آن ها در فیصله دادن به بحران های منطقه ای و جهانی از طریق گفتگو و دیپلماسی را منجر شود. 

- سفر مکرون رئیس جمهور فرانسه و مرکل صدر اعظم آلمان به امریکا و دیدار با ترامپ و تلاش برای حفظ برجام، نشان می دهد که اتحادیه اروپا نگران تصمیم ترامپ است. آن ها با توجه به نیازی که امریکا در برخی پرونده ها به اتحادیه اروپا دارد، تلاش دارند به ترامپ برای عدم خروج از برجام فشار وارد کنند. امریکا خصوصا در پرونده سوریه نیاز به همراهی اتحادیه اروپا دارد. یکی از دلایل مشارکت فرانسه و انگلیس با امریکا در حمله به سوریه به بهانه حادثه مشکوک دوما در غوطه شرقی دمشق، نیز حمایت تلویحی آلمان از آن، همچنین موضوع اعزام نظامیان فرانسه به شرق فرات، در همین چارچوب انجام گرفته است.

- توافق هسته ای دو طرفه است. اگر امریکا به عنوان یک عضو از طرف مقابل بخواهد از برجام خارج شود، ایران هم خارج خواهد شد. اتحادیه اروپا تلاش دارد در مرحله اول امریکا از برجام خارج نشود و در صورت خروج امریکا از آن، ایران را با ارائه تشویق هایی در برجام نگهدارد تا این توافق حفظ شود. ایران تاکید دارد پس از دو سال هنوز نتوانسته از منافع برجام بهره مند شود لذا معترض است. اروپا به عنوان یک میانجی وارد شده تا دو طرف را به عدم خروج از برجام تشویق کند. به همین دلیل اروپا اعلام کرده است آماده جبران خسارت های وارده به ایران است. به همین دلیل هم با تعریف بانک های خاص که پایه معاملات آنها یورو است و نه دلار؛ تلاش دارد تا ایران را به ماندن در برجام تشویق کند.

- بازار نفت بر اساس "پترو دلار" تعریف شده بود. اما این انحصار شکسته شده است. اتحادیه اروپا تلاش دارد یورو را وارد این عرصه کند. چین هم در شرق آسیا بازار"پترو یوان" را ایجاد کرده است. چین روزانه 14 و هند 10 میلیون بشکه نفت خریداری می کنند که روند رو افزایش نیز دارد. قبلا کلیه معاملات با دلار انجام می شد و امریکا با ابزار تحریم مشکلاتی را در سطوح بین المللی برای این کشورها ایجاد می کرد. اما با تغییر معاملات نفت از دلار به یورو و یوان و دیگر ارزهای بین المللی؛ این ظرفیت و ابزار از امریکا گرفته می شود. مجموعه بریکس هم صندوق بین المللی بریکس را با 100 میلیارد سرمایه با پایه ارزی غیر دلار در مقابل صندوق بین المللی پول ایجاد کرده است که در همه این سال ها شاهرگ آن در اختیار امریکا بوده است. گزارش اتحادیه اروپا نیز حاکی از آن است که ایران 55 میلیارد در بانک های اتحادیه اروپا دارد(منهای انگلیس) که پایه آن دلار نیست. 

- از ادبیات ترامپ و برخی از مسئولین امریکا چنین دریافت می شود که تلاش های اتحادیه اروپا می تواند با نتیجه همراه باشد.

اینکه ترامپ اعلام کرده اگر از توافق هسته ای با ایران خارج شویم ، فورا با ایران وارد گفتگو خواهیم شد! یعنی اینکه وی بدنبال جایگزینی برجام با توافق بهتری است. بعبارت دیگر ترامپ در پی توافق مکمل است. اروپا برای نخستین بار خود را در خدمت ایران تعریف کرده است و به نیابت از ایران با امریکا وارد گفتگو شده است که این البته نشان از قوت و قدرت و اعتبار بین المللی ایران و نشان از شکست اجماع علیه آن دارد. 

- اروپا تاکید دارد امکان توافق مکمل زمانی وجود دارد که توافق فعلی حفظ شود. یعنی اول باید اعتماد ایران جذب شود و بعد در باره موضوعات دیگر گفتگوها را شروع کرد. بنظر می رسد دونالد ترامپ این اصل را پذیرفته باشد و این موضوعی است که مسئولین رژیم صهیونیستی را نگران کرده است. زیرا عقب نشینی ترامپ به معنی تقویت جایگاه بین المللی ایران بوده و امکان بازگشت ایران به انزوا را تقریبا غیر ممکن می سازد. بازی نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی با اسناد مختومه ای که نزد آژانس بین المللی اتمی قرار داشت، در همین چارچوب انجام گرفته است. 

- روانشناسان تاکید دارند؛حسادت از ویژگی های شخصیتی دونالد ترامپ است. او به همه روسای جمهور پیش از خودش حسادت دارد و این حسادت نسبت به باراک اوباما بیشتر است. باراک اوباما در کنار فرانکلین روزولت تنها روسای جمهور امریکا هستند که تحصیلات عالیه دانشگاهی دارند( هر دو حقوق دان هستند) ترامپ به اوباما به چند دلیل حسادت می ورزد و حساس است؛ از جمله تحصیلاتی که ترامپ از آن محروم است و اینکه اوباما سیاهپوست است که تفکر نژاد پرستی ترامپ نمی تواند، موفقیت یک سیاهپوست در راس هرم ساختار قدرت امریکا را تحمل کند. اوباما توافق هسته ای با ایران را یک دستآورد بزرگ برای ملت امریکا می دانست که برای نخستین بار برتری دیپلماسی کم هزینه بر اقتدار نظامی پر هزینه را با مدیریت وی بنمایش گذاشته بود. لذا ترامپ با این توافق مخالف است و این مخالفت را در کوران تبلیغات انتخاباتی هم نشان داده است. اما شرایط تحولات بین المللی تاکید دارد خروج یکجانبه امریکا از برجام تنزل جایگاه این کشور را در پی خواهد داشت. لذا دنبال مکمل است. یعنی دنبال اخذ نوعی امتیاز است تا بنوعی برتری خود بر اوباما را اثبات کند و حس حسادت وی از غلیان بیفتد.

-  از دید ناظران سیاسی غرب، توان موشکی ایران و سیاست های منطقه ای آن، موضوعاتی هستند که می توانند به عنوان بحث مکمل توافق هسته ای مطرح و یک امتیاز برای ترامپ تلقی شوند. اما وقتی صحبت از توان موشکی و یا تحدید سیاست های منطقه ای ایران می شود؛ اجماع محکمی در بین همه جناح های سیاسی و فکری ایران ایجاد می شود و نشان می دهد تضعیف و مهار توان موشکی ایران و سیاست منطقه ای آن؛ ممکن نمی باشد. اما غربی ها معتقدند تحدید در کیفیت توان موشکی ایران می تواند قابل مذاکره باشد. بر این اساس تاکید خاص بر " برد موشک های ایران" در همین چارچوب انجام می گیرد. موضوعی که نتانیاهو با تاکید بر آن تلاش داشت با تحریک اروپا از طریق نشان دادن تهدید موشکی ایران برای اروپا اجماعی علیه این توان برتر ایران ایجاد کند. از دید آنان تاکید یکی از مسئولین نظامی ایران مبنی بر اینکه برد موشک های ایران فراتر از 2400 کیلومتر نیست؛ در واقع رساندن این پیام به اروپا است که این قاره در تیر رس موشکی ایران قرار ندارد. از سوی دیگر برخی نیز معتقدند این اظهار نظرها شاید بتواند حاوی این پیام باشد که "برد موشکی" ایران می تواند موضوعی برای گفتگو بین ایران و اروپا و شاید نشاندن عطش حسادت ترامپ به اوباما باشد. یعنی میان "سیاست منطقه ای" و "توان موشکی" ایران؛ "برد موشکی" آیران می تواند محملی برای گفتگو قرار گیرد. هرچند تجارب گذشته ایرانی ها از مذاکرات با غرب نشان داده است یک گام عقب نشینی در برابرخواست رقیب، آنان را برای دریافت امتیازات و عقب نشینی های دیگر جری تر می کند.

- البته از این نکته نباید غفلت کرد که یکی از اهداف ترامپ در بازی " هستم؛ نیستم" با برجام، مدیریت ناامنی روانی در ایران، خصوصا در ابعاد اقتصادی است. آشفتگی در بازار ارز و سکه و مسکن و غیره در همین چارچوب ارزیابی می شود و لازم است هر سه قوه (مقننه، مجریه و قضائیه) با تعین سیاست واحد و محکم با این آشفتگی ها برخورد کنند و اجازه ندهند عده ای سود جو به مکیدن خون دیگران مشغول شوند و از این طریق بر ناامنی روانی در جامعه بیفزایند. موضوع مراقبت و برخورد با جریان های نفوذی در این حوزه هم کارویژه خاص خود را دارد.

* کارشناس ارشد مطالعات بین الملل

انتشار آرا و مقالات کارشناسان در سایت خبرگزاری قدس لزوما به معنای تایید همه یا بخشی از محتوای آن از سوی این خبرگزاری نیست بلکه این مقالات جهت اطلاع مخاطبان گرامی از نقطه نظرات صاحبان نظر و اندیشه در قضایای مختلف منتشر می شود تا بتواند کمکی در وسعت دید این عزیزان نسبت به رویدادهای منطقه ای و بین المللی بنماید.

انتهای پیام/