پایان موصل، آغاز کردستان بزرگ
پاکسازی موصل بدون تردید خاتمه بحران در عراق و منطقه نخواهد بود، چراکه پروژه کردستان بزرگ سناریوی بعدی است که پیچیده‌تر از موصل خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری قدس (قدسنا) «محمدصالح صدقیان» رئیس مرکز عربی مطالعات ایران چندماه پیش در یادداشتی پاکسازی موصل را نزدیک دانسته و آغاز سناریوی خطرناک تری به نام کردستان بزرگ را گوشزد کرده و گفته بود بدون تردید خاتمه بحران در عراق و منطقه نخواهد بود، چرا که پروژه کردستان بزرگ سناریوی بعدی است که پیچیده‌تر از موصل خواهد بود.
«محمدصالح صدقیان» رئیس مرکز عربی مطالعات ایران در یادداشتی پاکسازی موصل را بسیار نزدیک دانسته اما شروع و تشکیل کردستان بزرگ را پروژه‌ای پیچیده پس از آزادسازی موصل عنوان کرد.
وی در یادداشتی نوشت: مشکلی که در حالت فعلی در پرونده موصل وجود دارد، این است که آمریکایی‌ها به صورت علنی مانع تقدم ارتش عراق در پاکسازی این شهر می‌شوند؛ به گونه‌ای که نظامیان غربی خواهان تسلط کامل نیروهای بومی عراق بر وضعیت موصل پس از خروج داعش نیستند. این وضعیت به این معنا نیست که آمریکا طرح خاصی برای موصل دارد چراکه این سناریو به صورت برنامه‌ریزی شده و پنهان در جریان است اما جریان‌سازی‌های میدانی کاملاً مشخص می کند چه وضعیتی در موصل حاکم است.
موضوعی که در امتداد این سناریو کلید خورده است، بحث تشکیل حزب جدیدی به نام «للعراق متحدون» است که خبر آن توسط «اسامه النُجیفی» منتشر شد و گفته شده که تشکیل این حزب هم توسط وی صورت گرفته که این مسئله می‌تواند برای عراق و به خصوص موصل به یک چالش جدی تبدیل شود. از جهتی دیگر باید توجه داشت که اهالی موصل اعم از سنی‌ها و کردها هم به دنبال تقسیم‌بندی گسترده موصل هستند.
به عنوان مثال آنها مایل هستند که موصل و تلعفر به یک استان جداگانه تبدیل شود و نینوا هم به یک جغرافیای جدا تقسیم‌بندی شود و نهایتاً شاهد به وجود آمدن شش استان از بطن موصل باشیم. در این راستا اختلاف اهالی موصل و کردها با دولت عراق و حتی آمریکایی‌ها موجب ایجاد شکاف خواهد شد و ادامه این روند می‌تواند وضعیت موصل پس از پاکسازی و خروج موصل را بدتر کند.
باید توجه داشته باشیم که داعش در موصل به انتهای کار خود رسیده است. البته نمی‌توان اثرات مخرب روانی، اجتماعی و زیرساختی عملکرد داعش در موصل نادیده گرفت اما به هر حال آنچه که مشخص خواهد بود این است که داعش در موصل به انتهای حضور خود رسیده اما باید تاکید کرد که سناریوی آمریکایی‌ها در این راستا مشخص و روشن نیست.
غربی‌ها مایل نیستند که قدرت نظامی و امنیتی و به صورت کلی کنترل اوضاع در موصل پس از خروج داعش توسط نیروهای ارتش و بسیج مردمی اداره شود. از این جهت درست است که موصل در مرحله پایانی پاکسازی قرار دارد اما نظامیان و سرپل‌های اطلاعاتی ایالات متحده سعی دارند که پروژه‌های متعدد دیگری در موصل کلید بزنند که یکی از آنها همه‌پرسی کردستان عراق است که پرونده موصل پس از خروج داعش را بیش از پیش پیچیده می‌کند. در اینجا باید به این موضوع اشاره کرد که مسئله پیدایش دولت کردی یکی از اهداف مسعود بارزانی است که در حالت فعلی باید آن را یک رویای ناتمام ارزیابی کرد.
نکته بسیار مهم دیگری که باید به صورت جدی مورد نظر قرار گیرد، این است که پیدایش کردستان بزرگ از سوریه تا عراق، سناریویی است که بدون تردید رژیم صهیونیستی آن را کلید زده است تا با تجزیه منطقه بتواند امنیت خود را تامین کرده و معادلات را به سوی دیگر جهت‌دهی کند. از این رو شاهد هستیم که عراق، سوریه، ترکیه و ایران به طرح تشکیل کردستان بزرگ واکنش نشان داده و احتمال دارد که در آینده‌ای نزدیک واکنش‌های تندی نسبت به این موضوع صورت بگیرد.
گفتنی است رژیم صهیونیستی در پرونده سودان رسما اعلام کرد که به دنبال جداسازی و تجزیه این کشور بوده و مسئولیت آن را با افتخار بر عهده گرفت. از این منظر پیدایش کردستان بزرگ یکی از پروژه‌هایی است که رژیم اشغالگر قدس در آن مشارکت فعال دارد و حتی عامل اصلی قلمداد می‌شود که البته این موضوع تعارض‌های بسیار زیادی با قانون اساسی عراق دارد؛ اما به هر حال در آینده‌ای نه چندان دور باید منتظر وقایع عجیب و پیچیده‌ای در منطقه خصوصاً در عراق و سوریه باشیم.
همچنین «عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته مسایل عرب در تحلیلی در خصوص آینده عراق پس از داعش با ابراز نگرانی در خصوص برخی موضوعات نوشت: درگیری های نیروهای حاضر در خاک این کشور با یکدیگر، جنگ عرب و کرد عراق برای استقلال اقلیم کردستان، هزینه های کلان بازسازی این کشور و نیز فعالیت هسته های خفته داعش از جمله موارد مهمی است که آینده این کشور را بار دیگر تهدید می کند.
وی در مقاله ای که در روزنامه فرامنطقه ای رای الیوم نوشت می گوید: جنگ علیه گروه تروریستی داعش در موصل رسما پایان یافت اما جنگ های دیگر که چه بسا سختر و طولانی تر از این نبرد باشند ممکن است در راه باشد.
وی افزود: گسست سیاسی به مرور ظهور می کند و ناتوانی دولت در ارایه خدمات بهتر و بازسازی دوباره این شهر کم کم آشکار می شود و این باعث نگرانی و بیم است. جریان برق مناطق شرقی موصل تاکنون وصل نشده با اینکه شش ماه از آزاد سازی آن می گذرد و کارکنانی که به مشاغل خود بازگشته اند هنوز حقوق نگرفته اند و دانشگاه معروف موصل به ویرانه ای تبدیل شده است.
آینده موصل پسا داعش
سردبیر روزنامه رای الیوم نکاتی را که باعث نگرانی در خصوص آینده موصل پس از گروه تروریستی داعش است در موارد زیر خلاصه می کند: نخست: دلیلی خاص همه قوای منطقه ای و عراقی را وحدت بخشیده بود و همگی در قالب نبرد با گروه تروریستی داعش باهم تحت هدف و مصلحتی مشترک گرد آمده بودند هم اکنون این دلیل از بین رفته حال سرنوشت این ائتلاف ها چه خواهد شد؟ آیا عراق شاهد درگیری اعضای این ائتلاف ها خواهد بود.
دوم: «مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق برگزاری همه پرسی در این اقلیم در ماه سپتامبر گذشته (شهریور ماه) را اعلام کرده و خواهان این است که کرکوک به عنوان منطقه ای سرشار از نفت جزیی از دولت جدید باشد بنابراین باید پرسید آیا وی گلوله خود را سمت تجزیه عراق و تقسیم این کشور براساس اختلاف فرقه ای و قومی نشانه رفته است؟ آیا عراق پس از داعش شاهد جنگ خونین تری میان مردم عرب و کرد این کشور خواهد بود؟
سوم: هیچ بحثی نیست که طرف قوی در عراق بر سایر طرف ها اجتماعی و سیاسی پیروز شده است باید دید این جناح پیروز چگونه رفتار خواهد کرد آیا انتقام گیری خواهد کرد یا اینکه از اشتباه های آمریکایی ها درس خواهد گرفت و هیچ جناحی را به حاشیه نمی راند بلکه سعی در همزیستی، گفت و گو، برابری، عدالت اجتماعی و تمرکز بر هویت ملی عراقی به شکل یکپارچه و متحد خواهد داشت.
چهارم: بازسازی موصل به تنهایی نیازمند میلیاردها دلار و بازسازی تمام عراق نیازمند 60 میلیارد دلار است این درحالی است که خزانه عراق به دلیل فساد و اختلاس ها خالی است. حال چگونه این هزینه تامین می شود و شروط و امتیازهای طرف هایی که می خواهند این هزینه را بپردازند، چیست؟
پنجم: سرنوشت نیروهای خارجی حاضر در خاک عراق چه خواهد بود؟ در حال حاضر 6هزار نظامی آمریکایی، 2هزار نظامی ترکیه در پایگاه نظامی بعشیقه و هزاران نیرو از سایرکشورها در عراق حضور دارند که در جریان آزدسازی موصل از اشغال داعش با نیروهای عراقی همکاری داشتند. هم اکنون پس از تحقق این هدف آیا این نیروها خاک عراق را ترک خواهند کرد؟ یا اینکه این نیروها این بار وارد جنگ برای دفاع از دولت کردستان خواهند شد؟ یا اینکه با حضور نیروهای ترکیه در خاک این کشور مقابله خواهند کرد؟ یا به قصد تشکیل یک کیان سنی جدید با یکدیگر نبرد خواهند کرد؟
عطوان در ادامه می افزاید با اینکه باید برای آزادی موصل شادی کرد و جشن گرفت اما به دلیل نبود برنامه ای مشخص برای دولت عراق و متحدان آن برای مرحله پس از آزاد سازی این شهر باید درباره این موارد پنجگانه نگران بود.
عطوان می نویسد با نابودی گروه تروریستی داعش در موصل و رقه این گروه به طور کامل نابود نمی شود بلکه این امر بستگی به کیفیت و چگونگی برخورد عراق و حامیان آن با این موارد پنجگانه دارد.
گزینه های پیش روی داعش
وی افزود: گروه تروریستی داعش در آینده سه گزینه اصلی پیشرو دارد، نخست: این گروه تروریستی به عنوان یک گروه افراطی شکست خود را بپذیرد که ما معتقدیم این گزینه تقریبا غیر ممکن است همانطور که شاخه اصلی القاعده همچنان پس از جنگ آمریکا در افغانستان باقیمانده است.
دوم: این گروه تروریستی به عملیات های پنهانی و تروریستی روی می آورد تا انتقام نابودی خود در موصل را بگیرد. این گزینه بسیار محتمل است و گروه تروریستی داعش آن را ترجیح می دهد و چه بسا اروپا، آمریکا و همپیمانان عرب آنها اولویت حملات هسته های خفته داعش باشند.
سوم: باقیمانده سرکرده های این گروه تروریستی به پایگاه های داعش در کشورهایی که خود در جنگ داخلی به سر می برند همانند یمن، افغانستان، لیبی، مصر، سومالی راهی شوند و برخی از آنها نیز ممکن است در عراق و سوریه باقی بمانند. این سرکرده های داعش از این کشورهای در تنش بعنوان مقرهای جدید و نقاط تمرکز و تحرک جدید استفاده می کنند همانطور که نشانه های آن را در افغانستان، یمن، جنوب فلیپین و جنوب تایلند و حملات به اروپا شاهد هستیم.
این تحلیلگر عرب می افزاید: ممکن است داعش نتواند از مراکز خلافت خود برای مدت های طولانی محافظت کند اما عقاید افراطی و خونریز این گروه تروریستی به سرعت و در ابعاد گسترده در میان طرفدارانش از میان جوانان و قشر به حاشیه رانده شده رشد می کند بنابراین در هرگونه استراتژی مقابله با این گروه این موضوع را باید در نظر داشت اگرچه ممکن است در خصوص امکان وجود آن تردید داشته باشیم.
عطوان در پایان می نویسد: جشن های شادی و سرور باید برای این پیروزی برگزار کنند چرا که دستاوردی عظیم محسوب می شود و پس از جانفشانی ها و فداکاری های بسیار خصوصا در بعد انسانی حاصل شده است.
شایان ذکر است برغم همه بیم ها و نگرانی ها اما پیوسته به طلوع عراقی جدید که برابری، عدالت، همزیستی ثبات و شایسته سالاری در آن حاکم باشد، امید داریم.
انتهای پیام/ م.ش