جامعه شناسی سیاسی اسراییل (4)

حقوق اجتماعی:
در این قسمت سعی خواهیم کرد با بررسی مقولات مهمی همچون حقوق مدنی،حقوق بشر و حقوق اقلیتها،سیمای حقوقی جامعه اسرائیل را ترسیم کنیم.
قبل از هر چیز تذکر این نکته ضروری است که اسرائیل دارای یک قانون اساسی مکتوب نمی باشد و این خود معلول عوامل متعددی است که در درون تاریخ اجتماعی اسرائیل بتدریج رشد و نمو یافته است.
پس از تذکر نکته فوق،اکنون جای دارد تا به بررسی امنیت حقوقی شهروندان و گروههای اقلیت در اسرائیل بپردازیم.

1.حقوق بشر
«در سرزمین های اشغالی هیچ نوع استمدادی برای ستمدیدگان وجود ندارد.»(ایسرائیل شاهاک)
دکتر ایسرائیل شاهاک در مقالات و سخنرانیهای متعدد خود انگشت بر روی نقض حقوق بشر در اسرائیل گذاشته و موارد فراوانی را به عنوان شاهد آورده است که متصدیان را از ارائه هرگونه پاسخی عاجز می سازد.وی در بیان وضعیت سازمان حقوق بشر که در سال 1935تشکیل شد،ضمن شکایت از معضلات مالی-قانونی،اظهار می دارد که «سرجنبانان امور دولتی»با این سازمان سر خصومت دارند و لذا سازمان حقوق بشر برای کسانی که حقوق آنها نقض شده کار مهمی بجز نگارش شکایت نامه یا خطابه دفاعی نمی تواند انجام دهد.ایجاد محلات خاص گروههای ویژه،دستگیری و شکنجه افراد،اعدام و یا مردن زندانیان در زیر شکنجه و...همه از اعمالی هستند که در جامعه اسرائیل می توان برای انها موارد متعددی را نشان داد.
برای درک این وضعیت باید به ایدئولوژی بنیانگذاران اسرائیل پیرامون نژاد یهودی در مقابل نژاد عربی،نفی وجود یک قانون اساسی مکتوب و نزاع موجود بین اعراب و نظامیان اسرائیلی مراجعه کرد تا روشن شود که مباحث مربوط به «حقوق بشر»از چندان ارج و قیمتی برخوردار نمی باشد.
«کوحای شمش»در همین ارتباط حکومت اسرائیل را حکومتی دیکتاتور مسلک خطاب می کند که نسبت به حقوق موضوعه بشری از خود تعهدی نشان نمی دهد و این پدیده کاملا غیر قابل توجیه می باسد چرا که مطابق با عناصر فرهنگی موجود در ساختار جامعه اسرائیلی که وامدار فرهنگی غربی است،فرض بر این است که حقوق بشر باید مورد قبول نظام سیاسی اسرائیل باشد و گرنه دیگر نمی توان آن را در جمع دولتهای دموکراتیک قرار داد.

2.حقوق مدنی:
تا قبل از تشکیل اسرائیل،نخبگان سیاسی یهودی در فلسطین خواستهای جمعی را بر تمایلات و نیازهای فردی ارجحیت می بخشیدند و لذا مشاهده می شود تمام توجه صاحبنظران به تبیین و تشریح مسایل مربوط به حکومت اسرائیل می باشد و از حقوق مدنی افراد کمتر سخن به میان می آید.در چنین جوی،افزایش تعداد مهاجران و سرکوب مخالفت ها مد نظر سران اسرائیلی قرار می گیرد و کسی را امکان طرح مسائل حقوقی دست نمی دهد.این بحث هنوز هم در زیر سلطه مسائل سیاسی در جامعه اسرائیل قرار دارد و به سر منزل مشخصی راه نیافته است و همچنان هاله ای از ابهام پیرامون این حقوق وجود دارد.
در ادامه به بررسی مهمترین این حقوق می پردازیم.
اول.آزادی مذهبی 
«مذهب»و رابطه آن با «حکومت»از جمله مهمترین موضوعاتی بوده که ذهن بنیانگذاران جامعه اسرائیل را به خود معطوف داشته است.عدم دستیابی به موقعیتی مشخص در زمینه اصل آزادی مذهب که در اعلامیه استقلال اسرائیل در کنار مفاهیم دیگری همانند رعایت احکام وجدانی و اعطای حقوق اجتماعی آمده است،این اصل را دچار نوعی ابهام کرده است.نتیجه آنکه اگر چه عملا مذهب در امر سامان دهی جامعه اسرائیل دارای نقش بوده است،با این حال مشاهده می شود که حکومت اسرائیل حکومتی سکولار است و سیاستمداران در پی دفاع از ارزشهای سکولاریستی می باشند.
دوم.آزادی در ایجاد تشکیلات و برپائی اجتماعات
متعاقب تشکیل اسرائیل به خاطر پتانسیل بالای این جامعه در جهت ایجاد منازعه و تعارضات داخلی، ضوابط حقوقی به گونه ای شکل داده می شود تا امور داخلی تحت کنترل حکومت قرار داشته باشد.مسئله تشکیل مجامع و اجتماعات تازه نیز از اصل کلی فوق مستثنی نیست.
اگر چه مباحث مربوط به این حقوق در پارلمان اسرائیل وقت زیادی برد و حتی بر روی پاره ای از بندهای آن از اصلاحاتی نیز به عمل آمد،لیکن روح کلی قانون تغییر نکرد و همچنان شاهد وجود محدودیتهای قانونی در پیش پای مجامع-بویژه عربی-هستیم.در یک جمعبندی کلی اینگونه می توان اظهار کرد که مسئله اجتماعات و ایجاد انجمنهای مختلف در ارتباط نزدیکی با مسئله امنیتی در جامعه اسرائیل می باشد و محدودیتهای آن بر آزادیهایش غلبه دارد.
سوم.آزادی اعتراض
وضعیت حقوقی این آزادی متشکل از دو مولفه است.یکی آنکه برای انجام هرگونه اعتراضی باید ابتدا اجازه گرفت و دیگر آنکه هرکس اقدام به عمل غیر قانونی کند و گناهکار شناخته شود باید مجازات شود.از جمله موارد کسب اجازه مربوط به تعداد معترضین و چگونگی اعتراض و مکان اقامه اعتراض می باشد.در ضمن استفاده از مجوز مشکلات و قوانین خاص خود را دارد که بررسی آنها در این مقال نمی گنجد.
وجود چنین معضلاتی در راه استفاده از این حق مدنی است که «موشه شاهال»یکی از اعضای مجلس وابسته به اعتراضات را مورد نقد قرار می دهد.وی جهت تدارک حق اعتراض،ایجاد یک موسسه جدید را پیشنهاد می کند که به جای اداره پلیس عمل کند و بدین ترتیب بخشی از ایرادات مربوط برطرف شود. علی رغم طرح این دیدگاه و رواج آن در میان متفکران جامعه علمی و صاحبنظران امور اجرائی،با دخالت مقامات عالیرتبه کشوری همچون وزیر کشور،این گفتگوها متوقف و عملا همان وضعیت سابق استمرار یافت.
چهارم.آزادی مطبوعات
اسرائیل را می توان در میان حکومتهایی که سبک و سیاقی غربی را پیشه خود ساخته اند،از جمله معدود جوامعی دانست که در آن انتشار روزنامه موکول به اخذ اجازه رسمی از حکومت می باشد.روابط موجود میان حکومت  و مطبوعات در اسرائیل مبتنی بر مجموعه ای از قوانین و مقررات است که در کل منجر به سلطه حکومت بر این نشریات می شود.
با تاسیس حکومت اسرائیل و ضرورت بیش از حد مسائل امنیتی،ترس زمامداران نسبت به انحراف از میثاق سیاسی اسرائیل توسط مطبوعات بیشتر می شود و در نتیجه قدرت قانونی در جهت منع مطبوعات فزونی می یابد.مورد مشخص این گرایش،روزنامه «کول هآم»به معنای صدای مردم می باشد که از سوی مسئولان وقت به خاطر درج مقالات انتقادی،اجازه انتشارش برای مدتی لغو گردید.

3.حقوق اقلیتها
با نظر به تلاشهای به عمل آمده از سوی اسرائیل در زمینه بهبود و ضعیت کلی جامعه،جمعی از اتباع یهودی اسرائیل مدعی اند که از سال 1948به بعد وضعیت اعراب و حقوق ایشان در کلیه زمینه ها روبه بهبودی است.انجام یکسری فعالیتهای حزبی در اسرائیل از سوی اعراب که قائدتا از سوی این گروه حمل بر دموکراتیک بودن فضای این جامعه می شود نمونه این بهبود تلقی می شود اما با نفوذ به مقاصد موجود در ورای این ظاهر مشاهده می شود نوعی سودجوئی و بهره وری سیاسی در اینجا حاکم می باشد. فعالیت سیاسی اعراب بیشتر متاثر از تحرکات منفعت طلبانه احزاب اسرائیلی بوده و در مسیر واقعی خود قرار نداشته است.در این میان مثلا اگر نمونه ای همانند «الارض»در این بستر نامناسب سربلند کند سریعا در پیچ و خم های قانونی- اجرائی گرفتار آمده و از معادلات سیاسی حذف می شود.
با توجه به ملاحظات فوق معلوم می شود که مسئله حقوق اجتماعی اعراب در درجه دوم اهمیت برای حاکمان اسرائیل قرار دارد و مواجهه آنها با این مسئله جنبه سودانگارانه دارد.
در بخش بعدی از این مباحث،به بررسی مسئله نژاد پرستی افراطی در جامعه اسرائیل خواهیم پرداخت.
ادامه دارد...