توان نـــــظامی گردانهای قسام در چنبره قــــــــــــــــدرت سیاسی حـــــــــــــــــماس

مقدمه
گردانهای شهید عزالدین القسام (شاخة نظامی جنبش حماس)، بزرگترین شاخة نظامی در بین گروههای مقاومت در نوارغزه به شمار می‌رود. این گردانها از نظر منابع نظامی و همچنین نیروی انسانی، نسبت به دیگر گروهها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

در حملات اخیر رژیم صهیونیستی به نوارغزه (اسفند 1390) که منجر به ترور زهیر القیسی، دبیر کل کمیته‌های مقاومت مردمی و همچنین تعدادی از اعضای گروهانهای قدس (شاخة نظامی جنبش جهاد اسلامی) شد، گردانهای قسام علی رغم برتری توان نظامی و تسلیحاتی نسبت به دیگر شاخه‌های نظامی، هیچ واکنشی به این حملات نشان ندادند. در همین زمینه، سؤالاتی مطرح خواهد شد که به آنها پاسخ خواهیم داد:
1- توان نظامی گروههای فلسطینی در چه سطحی است؟
2- گردانهای قسام از چه سطحی از توان نظامی (تسلیحات و نیروی انسانی) برخوردارند؟
3- تسلیحات و ادوات نظامی چگونه و به چه شکل در اختیار نیروهای گردانهای قسام قرار می‌گیرد؟
4- تاکتیکهای مبارزاتی گردانهای قسام در مقابله با رژیم صهیونیستی چیست؟
5- علت عدم واکنش گردانهای قسام به حملات اخیر غزه چه بود؟

الف) توان نظامی گروههای فلسطینی
از میان گروههای فلسطینی، طی سالهای اخیر فقط گروههای مقاومت در نوارغزه، در برابر حملات رژیم صهیونیستی ایستادگی کرده اند. شاخه های نظامی گروههای مقاومت نیز به هیچ وجه از نظر قدرت و توان نظامی با ارتش رژیم صهیونیستی قابل قیاس نیستند. توان نظامی این گروهها چه از نظر تسلیحات و چه از نظر نیروی انسانی، بسیار پایین است که این مسأله ناشی از مشکلات مالی، ممانعت سرویسهای امنیتی رژیم صهیونیستی از ورود و ساخت سلاح، محاصرة نوارغزه در سالهای اخیر و... می‌باشد.
امکانات و توانایی نظامی گروههای مقاومت نیز با یکدیگر تفاوت بسیاری دارد که بر این اساس به دوگروه تقسیم می‌شوند: گروه اول که دارای امکانات نظامی بیشتری هستند مانند: گردانهای قسام و گروهانهای قدس و گروه دوم که از امکانات نظامی کمتری برخوردارند؛ مانند تیپ‌های ناصر صلاح‌الدین، گردانهای جهاد جبریل، گردانهای مقاومت ملی و جیش الإسلام. در میان این گروهها، گردانهای شهید عزالدین القسام، نسبت به سایر گروهها از امکانات و قدرت نظامی بیشتری برخوردار است.
عقب‌نشینی رژیم صهیونیستی از نوارغزه در آگوست 2005، واقعیت جدیدی در عرصة فلسطین بود که به ایجاد نوارغزه به عنوان یک منطقة خودمختار و ویژه برای جنبش حماس منجر شد. حماس نیز توانست طی سالهای اخیر توان نظامی خود را افزایش دهد اگرچه دیگر گروههای مقاومت از جمله جنبش جهاد اسلامی نیز به نسبت، توان نظامی خود را ارتقا و افزایش داده‌اند. رژیم صهیونیستی نیز نسبت به افزایش توانمندی‌ها و تجهیزات نظامی این گروهها و دستیابی آنها به سلاح‌های نظامی مختلف طی سالهای گذشته ابراز نگرانی کرده است.

ب) توان تسلیحاتی گردانهای قسام
توان تسلیحاتی گردانهای قسام از آغاز تاکنون، یک سیر صعودی داشته است. این گردانها در انتفاضة اول در سال 1987 از سنگ در مقابل ارتش تا بن دندان مسلح رژیم صهیونیستی استفاده می‌کرد و به تدریج سنگها جای خود را به «کوکتول مولوتوف» دادند. پس از آن، گردانهای قسام از سلاحهای سردی چون چاقو استفاده کرد و از همین طریق توانست تعدادی از سربازان اسراییلی را به هلاکت برساند. پس از این مراحل، مقاومت، نیازمند استفاده از سلاحهایی جدید با روشهایی نوین بود. لذا گردانهای قسام وارد دورة استفاده از سلاح گرم شد و بعد از آن نیز به ساخت سلاح در داخل اراضی فلسطینی روی آورد.
گردانهای قسام با ساخت برخی از سلاح ها در داخل نوارغزه و همچنین قاچاق سلاحهای پیشرفته به این منطقه، توان نظامی خود را ارتقا داده و از این طریق توانسته است برتری نظامی خود را نسبت به دیگر گروهها افزایش دهد. عمده منافع برتری نظامی گردانهای قسام بر دیگر گروههای مقاومت، عبارتند از:

ب-1) سلاحهای ساخت داخل نوار غزه
رژیم صهیونیستی با بستن تمامی منفذها به ویژه گذرگاههای مرزی به منظور جلوگیری از ورود سلاح به نوارغزه، گردانهای قسام را مجبور کرد با تلاش نیروهای خود، اقدام به ساخت برخی از سلاحها در نوارغزه کند. در همین راستا گردانهای قسام، یگانی را برای ساخت سلاح تشکیل داد تا مسؤولیت ساخت انواع سلاحهای مورد نظر را -با توجه به امکانات موجود در نوارغزه- بر عهده بگیرد. این یگان دارای 5 بخش می‌باشد که عبارتند از: بخش موشکی، بخش بمب ها (ضدتانک) و نارنجک، بخش استحکامات و موانع، بخش مواد منفجره و بخش توسعه و آزمایش سلاحها.(1)
برخی از سلاحهایی که توسط گردانهای قسام ساخته شده و یا در حال حاضر تولید می‌شود، به شرح ذیل می باشد:(2)
- نارنجک دستی که محمد ضیف و شهید یحیی عیاش و شهید عدنان الغول (از مبارزان گردانهای قسام) آن را سال 1996 در فلسطین ساخته‌اند.
- کمربند انفجاری: عملیاتهای استشهادی در میان گردانهای قسام و دیگر گروههای فلسطینی در انتفاضه‌های اخیر، جایگاه خاصی داشته است. این عملیاتها با کمربندهای انفجاری اجرا می‌شود.
- خمپاره: خمپاره های 60 میلیمتری و 80 میلیمتری که در نوارغزه تولید می‌شوند. گردانهای قسام معمولاً خمپاره ها را برای زدن پایگاهها و استحکامات نظامی صهیونیست‌ها به کار می‌گیرد.
- بمب های ضدتانک: این سلاح برای اولین بار در تاریخ 15/2/2003 استفاده شد. وزن هر یک از این بمبها معمولاً بین 10 تا 100 کیلوگرم است.
- مسلسل یوزی: این سلاح در سال 1993 پس از ساخت کُلت 9 میلیمتری «گلداستار» در دستورکار مهندسان ساخت سلاح در گردانهای قسام قرار گرفت و در سال 1996 به کار گرفته شد. البته این گردانها دارای سلاحهای سبک و فردی دیگری همچون کلاشینکوف ، ژ-3 و ... نیز می باشد.
- موشک «البنا»: نام این موشک از نام «حسن البنا» بنیانگذار جماعت إخوان المسلمین گرفته شده است. طبق گفتة اعضای این گردانها، ساخت این موشک بسیار مفید فایده واقع شد و روش ابتکاری قدرتمندی برای ادامة ساخت دیگر موشکها گردید. این موشک در دو نوع البنا 1و2 ساخته شده است.
- آر.پی.جی یاسین: این سلاح که سلاحی فردی و ضدتانک است، در سال 2004 ساخته شد. نام این سلاح از «شیخ احمد یاسین» بنیانگذار جنبش حماس گرفته شده است.
- R.P.G-29: ساخت سلاح «یاسین» منجر به پیشرفت در زمینة تولید سلاحهای ضدتانک از نوع آر.پی.جی شد. گردانهای قسام در ادامه، موفق به ساخت R.P.G-29 شد. این سلاح برای اولین بار در جنگ 22 روزه و در منطقة «جبل الریس» در نزدیکی شهر غزه علیه تانکهای ارتش رژیم صهیونیستی به کار گرفته شد. R.P.G-29 سلاحی فردی است و موشک آن به شکل لوله‌ای می باشد. این سلاح در اصل یک سلاح روسی است که 5/11 کیلوگرم وزن و 500 متر برد دارد. البته وزن موشک آن به تنهایی 1/6 کیلوگرم است.
- موشک بیتار: این موشک از نوع ضد تانک می باشد که در سال 2003 ساخته شد. موشک بیتار، قابلیت حمل 4 کیلوگرم مواد منفجره را دارد و طول آن تقریباً یک متر است.
- موشک قسام: نام این موشک زمین به زمین برگرفته از «شهید عزالدین القسام» مبارز بزرگ فلسطین است. این موشک، برای اولین بار در سال 2001 ساخته و تاکنون 3 نوع آن (قسام 1، 2 و 3) ساخته شده است که مشخصات آن به شرح زیر است:

ب-2) سلاحهای وارداتی
بسیاری از سلاحهای پیشرفته‌ای که گردانهای قسام در اختیار دارد، از خارج از نوارغزه تأمین می‌شود. در چارچوب افزایش توان نظامی جنبش حماس، نیروهای شاخة نظامی این جنبش تونل‌های عدیده‌ای را در بسیاری از مناطق نوارغزه حفر کرده‌اند تا اهداف جنبش را پیش برده و همچنین محاصرة اقتصادی تحمیلی را کاهش دهد و در هنگام هجوم شدید رژیم صهیونیستی به این منطقه، از خود دفاع کرده و به مواضع دشمن حمله کنند. این تونل‌ها که به عنوان یک مجموعه در زیر زمین است، عاملی اصلی در ساختار قدرت نظامی حماس و ورود سلاح به نوارغزه است. کاربرد اصلی تونل‌های حفر شده در نوارغزه، قاچاق کالا و سلاح است؛ لذا این تونل‌ها به عنوان یک لولة اکسیژن برای حماس و دیگر گروهها در نوارغزه به شمار می رود. در منطقة رفح و در امتداد محور فلادلفیا (محور صلاح الدین)، شبکه ای از این تونل‌ها وجود دارد که از طریق آن، عناصر و اعضای گردانهای قسام و دیگر گروهها، سلاحها و کالاها، از مصر به نوارغزه و بالعکس انتقال داده می شوند. اهمیت این تونل‌ها با بسته شدن گذرگاه رفح در مرز مصر و دیگر گذرگاههای هم مرز با رژیم صهیونیستی بیشتر و بیشتر می‌شود. البته لازم بذکر است که با انقلاب مصر، گذرگاه رفح بیشتر از زمان حکومت حسنی مبارک باز است.
اما تسلیحات وارداتی چگونه و از کجا بدست رزمندگان فلسطینی به ویژه گردانهای قسام می‌رسد؟ طبق اظهارات منابع صهیونیستی و گزارشهای سرویس های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی، سلاحهایی که به نوارغزه می‌رسند از 4 منبع اصلی تأمین می شوند:
1- تسلیحاتی که ایران و سوریه به صورت مستقیم و یا از طریق حزب الله لبنان به شاخه های نظامی گروههای فلسطینی می‌رسانند. این تسلیحات از صحرای سینا و از طریق تونل‌های حفر شده به نوارغزه می‌رسد. نفوذ زیاد حماس و دیگر گروههای فلسطینی در مرز نوارغزه با مصر، این امکان را فراهم کرده است که مقادیر زیادی از تسلیحات از جمله موشکها وارد نوارغزه شود. (3)
2- خرید تسلیحات؛ این سلاحها از صحرای سینا (که بعضاً معاملة همین سلاحها نیز در همین مکان صورت می‌گیرد) و از طریق تونل‌ها وارد نوارغزه می‌شود.
3- تهیه مواد خام سلاحهایی که گردانهای قسام آنها را در نوارغزه تولید می‌کند. شاید این سلاحها در داخل غزه تولید شود اما تمامی مواد خام آن از خارج از نوارغزه وارد می‌شود. ساخت این سلاحها در داخل به مقدار زیادی مواد خام نیازمند است لذا این مواد که بیشتر مواد شیمیایی است از مصر و بعضاً سرزمینهای اشغالی وارد نوارغزه می‌شود. بر همین اساس، رژیم صهیونیستی و مصر از ورود موادی همچون سیمان به این منطقه جلوگیری می‌کنند؛ چراکه صهیونیست‌ها معتقدند که سیمان در ساخت موشکها استفاده می‌شود. وارد نشدن سیمان به نوارغزه، یکی از دلایل اصلی به تعویق افتادن بازسازی نوارغزه بعد از جنگ 22 روزه نیز بوده است.
4- انقلابهایی که در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا به ویژه مصر و لیبی رخ داده است، امکان قاچاق تسلیحات به نوارغزه را تسهیل کرده است. مصر که هم مرز با نوارغزه و راه ورودی سلاح (صحرای سینا) به این منطقه است، با فروپاشی حکومت حسنی مبارک، محاصرة اقتصادی و مشکلات گذرگاه رفح کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر از آنجایی که وقوع انقلاب باعث نوعی ناامنی و هرج و مرج می‌شود، در مصر نیز با شروع حوادث، ناامنی‌هایی به ویژه در صحرای سینا ایجاد شد که به نظر برخی از کارشناسان همین امر باعث تشدید قاچاق سلاح به نوارغزه است. بعد از وقوع انقلاب در کشور لیبی نیز اخباری پیرامون قاچاق سلاح از این کشور به نوارغزه منتشر شد. به گونه‌ای که سلاح از این کشور به بندر اسکندریه در مصر و از آنجا به صحرای سینا و از طریق تونل به نوارغزه می‌رسد.(4)
سلاحهای واراداتی که گردانهای قسام در سالهای اخیر برخی از آنها را نیز به کار گرفته است، عبارتند از:(5)
- موشک گراد: این موشک زمین به زمین، از سلاحهایی است که به صورت قاچاق به دست گردانهای قسام می‌رسد. این موشک ساخت روسیه است که بُرد برخی از آنها 20 کیلومتر و برخی دیگر 40 کیلومتر است.
- موشک فجر-3 : منابع اسراییلی اعلام کرده اند که گردانهای قسام، موشکهای فجر-3 (ساخت ایران) را در اختیار دارد. بُرد این موشک 45 کیلومتر است.
- موشک تاندوم: گردانهای قسام این موشک را برای اولین بار در تاریخ 5/1/2009 در شمال نوارغزه به استفاده کردند. طبق اعلام رسمی این گردانها، موشک تاندوم در جنگ 22 روزه، 5 بار استفاده شده است.
- موشک 107: این موشک بیشتر بر ضد استحکامات و موانع به کار گرفته می‌شود. این موشک برای اولین بار در تاریخ 11/1/2009 به کار گرفته شد.
- موشک کورنت: که بیشتر علیه جنگنده ها استفاده می‌شود.

ب-3) تسلیحات غنیمتی
یکی دیگر از منابع تسلیحاتی حماس، سلاحهایی است که با تسلط این جنبش بر پایگاههای امنیتی تشکیلات خودگردان در ژوئن 2007 در نوارغزه بدست آمد. این تسلیحات غنیمتی عبارتند از:(6)
- دهها موشک دوربرد از نوع «گراد» 122 میلیمتری؛ که اکثر آنها در اواخر فوریة 2008 به شهرک صهیونیستی «اشکلون» پرتاب شد.
- سلاحهای ضدتانک از نوع «ساغر» و هزاران موشک آر.پی.جی
- سلاحهای ضدجنگنده شامل موشکها و مسلسل های ضدجنگنده به ویژه سلاح «دوشکا»
- انواع مسلسل‌ها؛ در حال حاضر این نوع از سلاح تقریباً در اختیار تمامی یگانهای گردانهای قسام قرار دارد.
- میلیون ها فشنگ و گلوله
- دهها تن مواد منفجره
- تعدادی قایق و تجهیزات غواصی که در اختیار گارد ساحلی تشکیلات خودگردان بوده است.
- دستگاههای الکترونیکی و مخابراتی

ج) توان نیروی انسانی گردانهای قسام
تعداد نیروهای گردانهای قسام مشخص نیست. اکثر فرماندهان آن به دلایل امنیتی مشخص نیستند اما فرماندهان گردانهای مناطق نوارغزه مشخص هستند. اگرچه جنبش حماس، تعداد نیروهای نظامی خود را به صورت دقیق اعلام نکرده است اما در اظهارات رهبران سیاسی و نظامی این جنبش، تعداد نیروهای گردانهای قسام با عبارت «هزاران نیرو» توصیف می‌شود. طبق برخی از اخبار، این گردانها در نوارغزه دارای 10 هزار نیرو می باشد و البته تعداد این نیروها پس از تسلط حماس بر نوارغزه افزایش یافته است که این تعداد به همراه نیروهای امنیت داخلی حماس، حدود 15 هزار نفر است.(7)
«پایگاه نظامی گینز» آمریکا نیز اعلام کرده است که تعداد نیروهای نظامی که با هر عنوانی تحت سازمانهای تابعة جنبش حماس در نوارغزه هستند، به حدود 20 هزار نیروی مسلح می‌رسد که هر کدام در درجه‌های مختلفی از تجربه و کارآزمودگی هستند. البته طبق برخی اخبار نیز، دهها هزار نفر در نوارغزه و چند هزار نفر نیز در کرانة باختری عضو این گردانها هستند. طبق گزارش «مرکز اطلاعات رژیم صهیونیستی» در ژوئن 2007، گردانهای قسام دارای 10 هزار نیرو و دستگاههای امنیت داخلی زیر نظر حماس نیز دارای 5 هزار نیرو بوده است که البته این تعداد ممکن است در زمانهای اضطراری به 20 هزار نفر نیز برسد. البته بعد از انتخابات ژانویة 2006 و پیروزی حماس در این انتخابات، «خبرگزاری سی. ان. ان» تعداد نیروهای قسام را 15 هزار نفر و «یورو نیوز» 8 هزار نفر اعلام کردند.(8)
البته باید توجه داشت که تعداد نیروهای کارآزموده و باسابقة این سازمان نظامی که در حالتهای فوق‌العاده به شکل سریع عمل کنند به چند صد نفر بیشتر نمی رسد. بخش بزرگی از نیروهای این گردانها به عنوان نیروهای احتیاط و یا کمکی در حالتهای فوق العاده و به هنگام مقابله با رژیم صهیونیستی وارد عمل می شوند که این نیروها بیشتر شامل دستگاههای امنیت داخلی نوارغزه می‌شود.

د) تاکتیکهای مبارزاتی گردانهای قسام
گردانهای قسام را نمی‌توان به عنوان یک مجموعة نظامی کلاسیک دانست؛ چراکه این نیروها در مبارزه با رژیم صهیونیستی از اصول جنگی خاص خود استفاده می‌کنند و گردانهای قسام در مبارزات خود، گروههای کوچک 10 إلی 15 نفره را به کار می گیرند، بر روی تک ها و حملات چریکی متمرکز می‌شوند، در شرایط پیچیده و جنگ های شهری در داخل نوارغزه، از مکانهای مسکونی استفاده می‌کنند، از جنگهای رودررو برای مدتهای طولانی استفاده نمی کند؛ زیرا از نظر نیرو و از نظر تسلیحات آمادة چنین جنگهایی نیستند.
گردانهای قسام در سالهای اول پس از تسلط بر نوارغزه، عملیاتهای خود را در دو محور انجام می‌داد: 1- عملیات علیه شهرکهای صهیونیستی از طریق پرتاب موشک و خمپاره 2- عملیات علیه اهداف نظامی نزدیک در مرز نوارغزه از طریق پرتاب خمپاره، شلیک با سلاحهای سبک، کار گذاشتن مواد منفجره، تلاش برای کشتن نظامیان صهیونیستی و ربودن و به اسارت گرفتن سربازان صهیونیستی. تاکتیکهای مبارزاتی گروههای فلسطینی به ویژه گردانهای قسام به شرح ذیل می باشند:

د-1) به اسارت گرفتن سربازان دشمن
در دسامبر 1992 رزمندگان گردانهای قسام، عملیات به اسارت گرفتن سرباز «نسیم تولیدانو» را اجرا کردند. با این اقدام، تاکتیک به اسارت گرفتن سربازان اسراییلی توسط رزمندگان فلسطینی به کار گرفته شد. گردانهای قسام با همکاری تیپهای ناصر صلاح الدین و جیش الإسلام، در ژوئن 2006 در عملیات «الوهم المتبدّد» یک سرباز اسراییلی به نام گلعاد شالیت را به اسارت درآوردند. به اسارت گرفتن سربازان اسراییلی توسط گروههای فلسطینی به ویژه بعد از اسارت گلعاد شالیت، خطری بسیار بزرگ برای ارتش اسراییل به شمار می رود. لذا ارتش رژیم صهیونیستی به صورت مداوم، نسبت به این مسأله به نیروهای خود هشدار داده است.(9)
رزمندگان گردانهای قسام برای به اسارت گرفتن سربازان صهیونیستی، از تاکتیکی به نام «کمین و ضدکمین» استفاده می‌کنند. بدین صورت که رزمندگان برای مدتهای طولانی در کمین های آماده شده از سوی گردانهای قسام، تحرکات ارتش اسراییل را رصد می‌کنند و سرانجام به صورت بسیار ناگهانی، نیروهای مورد نظر را به اسارت در می‌آورند. در بسیاری از اوقات برای این امر از تونل‌های زیرزمینی استفاده می‌شود به گونه‌ای که حتی در برخی از موارد، از طریق این تونل‌ها در پشت نیروهای ارتش اسراییل ظاهر می‌شوند و این نیروها را غافلگیر می کنند. این تاکتیک، کابوسی برای یگانهای ویژة ارتش اسراییل از جمله «جعفاتی» و «گولانی» به شمار می رود.

د-2) پرتاب موشک
أبوعبیده، سخنگوی گردانهای شهید عزالدین القسام در 17 دسامبر 2007 طی یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «برنامه‌های دفاعی ما تا حد زیادی بر پرتاب موشک ها استوار است.» این بدین معناست که سیاست گردانهای قسام بیشتر بر روی درگیری غیر مستقیم است؛ یعنی استفاده از موشک‌ها و خمپاره ها. طبق گفتة منابع صهیونیستی، در جریان جنگ غزه، حماس در هر روز حدود 70 موشک به سمت مناطق اسراییلی شلیک می‌کرد که البته این رقم بدون احتساب خمپاره ها می باشد.(10)
هدف اصلی گردانهای قسام در سال های اخیر نیز، افزایش برد موشکها تا مسافت 80-70 کیلومتری بوده است؛ یعنی به مقداری که بتواند عمق اراضی رژیم صهیونیستی را هدف قرار دهد و تحقق این امر به معنای آن است که تل آویو نیز در تیررس این موشکها قرار خواهد گرفت. همین امر، موجب شد تا رژیم صهیونیستی با ایجاد سپر دفاعی «گنبد آهنین»، به دفاع در برابر این موشکها بپردازد. آمارهای رسمی نشان دهندة این است که در دهة اول قرن بیست و یکم (2010-2000) از این نوع تاکتیک مبارزاتی نسبت به دیگر تاکتیک ها بیشتر استفاده شده است.(11)

د-3) عملیاتهای چریکی
به گفتة أبوعبیده: «ما دارای تونل‌هایی وسیع در زیر زمین در بسیاری از مناطق نوارغزه هستیم. ارتش رژیم صهیونیستی در آینده‌ای نه چندان دور به طور ناگهانی با رزمندگان ما مواجه خواهند شد که از زیر زمین خارج می‌شوند و مجهّز به انواع سلاحها هستند.»
عملیات های چریکی گردانهای قسام، بیشتر از طریق تونل‌های حفر شده در زیرزمین است. لذا یکی از اهداف ایجاد تونل‌ها، انجام حملات و مأموریت های ویژه گردانهای قسام علیه مواضع، شهرک های صهیونیستی نزدیک به مرز نوارغزه و پایگاههای ارتش اسراییل است. این تونل‌ها قابلیت این را دارند که نیروهای گردانهای قسام را به قلب مناطق اسراییلی برسانند بدون اینکه با مانع امنیتی برخورد کنند و دومرتبه از همان تونل با امنیت کامل به نوارغزه بازگردند. استفاده از این روش در عملیات به اسارت گرفتن گیلاد شالیت در گذرگاه صوفا و کشته شدن دو سرباز اسراییلی دیگر، نمود عملی یافت. از طرفی، تونل‌ها طعمه‌ای برای نیروهای ارتش اسراییل در نوارغزه است. هنگامیکه حفر این تونل‌ها به شکل آشکار صورت می‌گیرد، تله‌ای است تا نیروهای ارتش اسراییل آن ها را با سهولت بیشتری کشف کنند اما در خلال اکتشاف، تعدادی از همین نیروها به واسطة مین‌های کار گذاشته شده در تونل کشته می‌شوند و یا در کمین نیروهای گردانهای قسام می افتند. نمونة این عملیات‌ها در 12 سپتامبر 2006 در محور طولی نوارغزه انجام شد که به کشته شدن یک سرباز انجامید. در خلال اجرای عملیاتهای چریکی نیز این تونل‌ها به عنوان گذرگاه امنی برای نیروهای فلسطینی محسوب می‌شوند. به گونه‌ای که این تونل‌ها بین خانه‌های مسکونی حفر می‌شود تا نیروها بتوانند به موقع فرار کرده و یا مخفی شوند. حتی می‌توانند ادوات نظامی خود را مخفی و با حملات چریکی خود ارتش رژیم صهیونیستی را غافلگیر کنند.

ه) آموزش نیروهای گردانهای قسام
نیروهای شاخة نظامی جنبش حماس در نوارغزه، آموزشهای گسترده و منظمی را می گذرانند که آموزشهای اصلی آن شامل بالا بردن توانایی جسمی از طریق تمرینات سخت، تیراندازی با انواع سلاحها و کار میدانی (اجرای رزمایش ها) است. علاوه بر این آموزشها، آموزشهای حرفه ای و پیشرفته‌ای را نیز در عرصه‌های مختلف فرا می گیرند، مانند: سلاح قناصّه، ضدتانک ها (مین و آر.پی.جی)، خمپاره‌ها و.... گردانهای قسام آموزشهایی را جهت کارآزمودگی و مهارت نیروهایش در عرصه‌هایی همچون پرتاب موشک، سلاحهای سبک، مسلسل‌ها، نارنجک، مواد منفجره، مین‌های ضدتانک و... برگزار می‌کند. نیروهای این گردانها علاوه بر دیدن آموزش انواع سلاحها با انواع تاکتیک‌های مبازراتی و جنگی و عملیات‌های آفند و پدافند (با توجه به شرایط مکانی نوارغزه) آشنا می‌شوند. همچنین این نیروها مهارت‌های لازم در مبارزات را چه به صورت انفرادی و چه به صورت گروهی کسب می‌کنند.
معمولاً آموزشهای اصلی در منطقة نوارغزه و از سوی مربیان نظامی گردانهای قسام انجام می‌شود که البته بسیاری از همین مربیان در خارج از اراضی فلسطینی آموزش دیده اند. اما آموزشهای حرفه ای بیشتر در چارچوب دوره‌های آموزشی در خارج از نوارغزه و طبق اظهارات منابع صهیونیستی در کشورهایی همچون ایران، سوریه و لبنان (حزب الله) انجام می‌شود.(12)
اما جدای از اظهارات منابع صهیونیستی پیرامون آموزش نیروهای گردانهای قسام در خارج، از زمان تأسیس دولت حماس و تسلط کامل آن بر نوارغزه، قدرت و توان رهبری جنبش به ویژه رهبری خارج از فلسطین که همان دفتر سیاسی در دمشق باشد، افزایش یافت. همچنین دفتر سیاسی علاوه بر حضورش در خاک سوریه، به دلیل سهولت رفت و آمدش به کشورهای دیگر، نقش اصلی را در ایجاد قدرت و توان نظامی و همچنین انتقال تسلیحات و کمکهای نظامی به نوارغزه و آموزش نیروها در دیگر کشورها ایفا می‌کند. دفتر سیاسی با حمایتهایی از سوی برخی از طرفها، توانسته است مساعدت های مالی فراوانی را جهت افزایش توان نظامی حماس در نوارغزه جمع آوری کند.

نتیجه گیری
گردانهای شهید عزالدین القسام (شاخة نظامی جنبش حماس) در سالهای پس از تسلط حماس بر نوارغزه، علاوه بر ساختار نظامی، توان تسلیحاتی خود را نیز ارتقا داده و از مرحلة استفاده از سلاحهای سنتی و دست ساز قدیمی به سلاحهای پیشرفته روی آورده است. این گردانها از بدو تأسیس خود تا سال 2006 و حتی درجنگ 22 روزه، در واکنش به عملیات های ارتش اسراییل، از طریق یک ساختار کوچک نظامی اما قدرتمند آن هم در چارچوب برنامه های دفاعی، درحال آماده باش بود. اما پیروزی جنبش حماس در انتخابات و تشکیل دولت در نوارغزه، آن را بیش از هر زمان دیگری وارد فاز سیاسی کرد. لذا دیگر از آن مقاومت چندین ساله در برابر ارتش کاملاً مسلح رژیم صهیونیستی، خبری نبود و از شدت آن به طور چشمگیری کاسته شد و شاید آن را بتوان فقط در مورد جنگی همچون جنگ 22 روزه ذکر کرد.
مسألة کاهش مقاومت جنبش حماس علیه رژیم صهیونیستی، در هفته‌های اخیر نیز آشکارتر شد. در روزهایی که رژیم صهیونیستی، رهبران و مبازران فلسطینی را ترور می‌کرد، حماس فقط و فقط به دنبال برقراری آتش بس با اسراییل از طریق طرفهای منطقه‌ای همچون مصر بود. سؤالی که شاید در ذهن بسیاری از مردم فلسطین و منطقه نقش بندد، این است که دلایل سکوت گردانهای قسام به عنوان بزرگترین شاخة نظامی در نوارغزه و همچنین مجهزترین گروه از نظر منابع نظامی (چه تسلیحات و چه نیروی انسانی) در برابر این حملات چیست؟ پر کردن انبارهای سلاح از سوی این گردانها چه دلیل دیگری می‌تواند داشته باشد؟ این سکوت گردانهای قسام را فقط می توان ناشی از تغییر رویکرد در جنبش حماس و اهتمام هر چه بیشتر این جنبش به فعالیت‌های سیاسی و دیپلماتیک عنوان کرد.

پی‌نوشت‌ها:
1. http://www.thawabitna.com/Article/article 19-03-09/Article1699.htm
2. http://www.alqassam.ps/arabic/sinaat.php
3. خبرگزاری فلسطین پرس (28 /8/1390)
4.http://fa.alalam.ir/news/240994
5. http://www.sma-gaza.com/vb/showthread.php?t=6494
6. http://www.alzaytouna.net/arabic/?c=201&a=64911
7.http://www.arabic-military.com/t2964p45-topic
8. http://arabic.cnn.com/2009/gaza.escalation/1/7/gaza.military/index.html
9. http://www.samanews.com/index.php?act=Show&id=118979
10. روزنامه عبری زبان «معاریو» (11/12/2009)
11. http://www.alqassam.ps/arabic/special_internal.php?id=194
12. http://www.alrepat.com/vb/showthread.php?t=21881

نویسنده: محمّد زارعی

منبع:موسسه تحقیقات پژوهش های سیاسی وعلمی ندا

تمام:حُر14