آثار شهر قدس(اسناد)

آنچه که در شهر قدس وجود دارد جزو آثار تاریخ برای مسلمانان و مسیحیان و بشریت بشمار می رود که درکنار آن مساجد , کلیساها , دیرها , مدارس , منازل , زیرزمینها و قنوات را در برگرفته است .

مهمترین آثارشهر قدس مسجد الاقصی است که بیش از 2 هزار سال قبل از میلاد بنا شده است و این مسجد دومین مکان عبادت برای بندگان بعد از مسجد الحرام در مکه بشمار می رود .

قدس یکی از بهترین مکان های مقدس برای مسیحیان است چرا که در کلیسای القیامه که در قرن چهارم میلادی در این شهر بنا شد .آنچه گفته شد درباره قدس مهمترین آثار این شهربود و بعدا از این هم ادامه خواهد داشت :

اول مسجد الاقصی :

این مسجد همان مسجدی است که پیامبر اکرم حضرت محمد (ص) شبانه به سوی آن حرکت کرد و داستان آن هم در قرآن کریم در سوره الاسرا آمده است سبحان الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله

همچنین مسجد الاقصی اولین قبله گاه مسلمانان در 17 ماه قبل از اینکه دستورداده شود که روی به مسجد الحرام برگردانید, همچنین این مسجد سومین حرم است که پس از دوحرم مکه و مدینه دارای اهمیت است  .

علاوه بر موارد فوق مسجد الاقصی در طول قرنها به عنوان مرکز مهم برای تدریس علوم و اصول تمدن اسلامی, مرکز برگزاری مراسم بزرگ دینی , جایگاهی برای اعلام مراسم دولتی وابراز وجود شخصیتهای برجسته دولتی باقی مانده است .

عمر بن الخطاب و مسجد الاقصی :

هنگامی که خلیفه عمر بن خطاب از مدینه به شهر قدس رسید واز مردم این شهر توافق مشهور پیمان عمریه را دریافت کرد, اقدام به نظافت سنگ المشرقه (مسجد الاقصی) و صحن مسجد الاقصی کرد , سپس مسجد صایرا را در کنار مسیرحرکت پیغمبر اکرم حضرت محمد (ص ) ومحل معراج آن بنا کرد .

بهمراه عمر برخی از اصحاب فرستاده شده از جمله ابو عبیده بن الجراح و سعد بن ابی وقاص و خالد بن عمر و ابوذر غفاری حضور داشتند.

امویها و مسجد الاقصی :

نام قدیمی مسجد الاقصی حرم قدس شریف است و ازمهمترین ساختما نهای که در این مکان وجود دارد مسجد قبه الصخره است که این مسجد را عبد الملک بن مروان در سال 72ه /691م  به همراه مسجد الاقصی بناکرد که امروز یکی از زیباترین آثار اسلامی بشمار میرود , پس از آن خلیفه ولید بن عبد الملک آنرا ساخت در دوران حکومت خود در سالهای 86_96ه و.705_714م به پایان رساند .

ساختمان کنونی مسجد الاقصی با ساختمانی که در زمان امویها ساخته شده بود متفاوت است بطوری که چندین بار در پی زلزله هایی که در قرنهای گذشته در این مسجد ایجاد شده بود بنا شده است, اولین زلزله ای که این مسجد را تکان داد در اواخر حکومت امویها در سال 130ه /747م بود و به دنبال آن زلزله های دیگری در دوره فاطمیون درسال 425ه /1033 م برای این مسجد پیش آمد .

طول و عرض مسجد الاقصی :

طول مسجد الاقصی از داخل 80متر و عرض آن 55 متر می رسد و دارای 7 سردر _ یک سردر میانی و سه سردر از ناحیه شرق و سه سردر در ناحیه غرب است که این سردرها در روی هرستون سنگ مرر حدود 53و49 متر قد دارد.

در وسط این مسجد یک گنبد است که 11 درب دارد که هفتای این درب ها در قسمت شمال و دوتای آن در غرب و یک درب دیگر در قسمت جنوب باز می شود.

چاهها و قنوات :

در صحن مسجد الاقصی 25 حلقه چاه آب گوارا وشیرین وجود دارد که 8 حلقه آن در صحن قبه الصخره و 17حلقه دیگری آن در سالن مسجد الاقصی قرار دارد , همچنین یک برکه ای هم از نور هم در این مسجد وجود دارد .

اما مهمترین چاهای آب این مسجد چاه سرپوشیده سبیل قایتبای با گنبد سنگی بسیار زیباکه توجه تمام مسافران وزائران خارجی که ازاین مسجد دیدن میکنند را به خود جلب میکند ودرکنار آن چاهای سبیل  البدیری وسبیل قاسم پاشا وجود دارد.

منارها و گنبدها :

مسجد الاقصی  چهار مناره و تعدادی گنبد و سردر دارد که مخصوص اهل علم , صفویان وغریبها بود و از مشهورترین این گنبدها , گنبد السلسله , المعراج و گنبد النبی است .

سردرها و سایه آنها :

مهمترین سردرها در کنار باب شرف الانبیا است واین سردرب از باب السلسله تا باب المغاربه کشیده شده است همچنین در این مسجد دو طاق سایه بانی(آفتاب گیر) که مخصوص شناخت زمان بوده وجود دارد.

آتش سوزی در مسجد الاقصی :

به آتش کشیدن مسجد الاقصی در چارچوب سلسله اقدامات رژیم اسراییل در سال 1948 صورت گرفت که هدف از این کار ازبین بردن  هویت تمدن اسلامی شهر قدس بود , در روز 21/8/1969 مقامهای اشغالگر اسراییل آب منطقه حرم  را قطع کرده ومانع از نزدیک شدن ساکنان عرب به صحنهای حرم قدس شریف شدند, و این در زمانی بود که یک افراط گرای یهودی تلاش میکرد تا مسجد الاقصی را  به یک نحوی به آتش بکشد .

در حالی که شعلهای آتش در این مسجد زبانه می کشید,اگر اصرار مسلمانان و مسیحیان برای خاموش کردن آتش  صورت نمی گرفت نزدیک بود که شعلهای آتش گنبد مسجد الاقصی را هم فرا گیرد .

 این بر خلاف کار مقامات اسراییلی صورت گرفت , اما پس از اینکه دامنه آتش به منبر صلاح الدین نزدیک شد آتش سطح مسجد را در قسمت جنوب و سقف سه سردر فرا گرفت مقامات اسراییل ادعا کرد که این آتش سوزی با اتصال تماس برق بوجود آمده اما پس از اینکه مهندسان عرب ثابت کردند که این آتش سوزی توسط یک فرد صورت گرفته است , مقامات اسراییل اعلام کردند که مسوول این آتش سوزی یک جوان استرالیایی است و آنان این جوان را برای محاکمه به دادگاه تحویل خواهند داد, اما مدتی طول نکشید که مقامات اسراییل مدعی شدند که این جوان استرالیایی دیوانه خواندند سپس وی را آزاد کردند.

اکثر کشورهای دنیا این آتش سوزی را محکوم کردند,ودر سال 1969  شورای امنیت سازمان ملل متحد طی نشستی قطعنامه شماره271  با اکثریت 11 رای موافق به تصویب رساند که در مقابل آن چهار کشور از جمله آمریکا رای ممتنع دادند .

درروز 21/8/1969 قطعنامه شورای امنیت نسبت به خسارتهای که اشغالگران نظامی اسراییل پس از به آتش کشیدن مسجد الاقصی خسارت به این مسجد وارد کرده بود, ابراز ناراحتی کرد و فهمید که نتیجه این خسارتها به ضرر فرهنگ انسانی و بشری  است .

شورای امنیت سازمان ملل متحد همچنین اعلام کرد که قطعنامه ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد تمامی اقداماتی که اسراییل را که باعث تاثیرو تغییر  در وضع شهر قدس شود را باطل می داند وتاکید نمود اصل تسلط بر اراضی دیگران با توسل به قوه قهریه مردود است .

این قطعنامه همچنین نیز تاکید می کند که هرگونه هتک هرمت نسبت به اماکن مقدس , تخریب ساختمانها ومکانای مذهبی در قدس , تشویق به آن و  قدم گذاشتن در چنین اعمالی که ممکن است به شدت امنیت و صلح بین المللی را مورد تهدید قرار دهد را مردود اعلام میکند.

این شورا افزود : اسراییل باید از هرگونه هتک هرمت نسبت به مسجد الاقصی و زیر پا گذاشتن قطعنامه های صادره از سوی شورا و مجمع عمومی سازمان ملل درباره قدس خوداری کند و خواستار اجرای این قطعنامه ها شد .

 شورای امنیت افزود که تمامی تصمیماتی که برای تغییر وضعیت  شهر قدس توسط اسراییل اتخاذ شده باید لغو شود.

این شورا از اسراییل خواست مانع انجام ماموریت شورای اسلامی عالی در شهر قدس نشود .

شورا امنیت سازمان ملل متحد در این قطعنامه از تمامی کشورهای مسلمان خواست به کار بازسازی و ساخت اماکن مقدس اسلامی  درشهر قدس اهتمام ورزند.

واکنش کشورهای اسلامی :

به دنبال این اقدام اسراییل خشم و غضب تمامی کشورهای اسلامی و عربی را فرا گرفت و رهبران این کشورها درتاریخ 25/9/1969در رباط تشکیل جلسه دادند و تصمیم گرفتند یک سازمان کنفرانس اسلامی که شامل اعضای 30 کشور اسلامی و عربی بود را تشکیل دهند, وبه دنبال آنهم صندوق قدس را هم در سال 1967 تاسیس کردند پس از یک سال کمیته قدس به ریاست پادشاه مغرب به نام فقید الملک الحسن دوم تشکیل شدکه وظیفه آن حفظ ونگهداری از مقدسات اسلامی در شهر قدس در برابر اقدامات  یهودی سازی  رژیم اسراییل بود.

حفاریهای اطراف حرم توسط اسراییل:

حفاریهای که توسط گروه هیات امنای هیکل در زیر مسجد الاقصی ایجاد کرده اند یکی از مهمترین خطراتی است که  اطراف این مسجد , را تهدید می کند , در سال 1967 این حفاریهای زیر منازل و مدارس مساجد اعراب به منظور پیدا کردن  هیکل سلیمان آغاز شد , و این جستجو تا سال 1967 در زیر همان محل مسجد الاقصی  ادامه یافت , پس از آن اسراییلیها یک تونل عمیق و بزرگی را در زیر حرم احداث کردندو  در آنجا کلیسای یهودیان را در آنجا بنا کردند .

در همین حال این حفاریها با تقبیح و تنفر وسیع کشورهای جهان روبرو شد به عنوان مثال این کشورها دراجلاس هیجده همین کنفرانس عمومی یونیسکو قطعنامه شماره 3/427 را صادرکردند واقدام  اسراییل مبنی بر ادامه کار حفاریهای را محکوم کرد.

این کشورها اعلام کردند چنین اقدام اسراییل موجب ریشه کن شدن تمدن در شهر قدس بطور عمومی واز بین رفتن تمدن مسجد الاقصی به طور خصوص می شود.

سوم : مسجد قبه الصخره :

بر اساس اسناد و منابع تاریخی وتاریخ مسجد قبه الصخره ریشه دینی و مذهبی دارد و حضرت ابراهیم (ع ) این مکان را محل عبادت و قربانگاه خود قرار داد وحضرت یعقوب (ع ) پس از اینکه برروی ستون از بالا نوری را دید این مسجد را محل سجدگاه خود قرار دادو در این مسجد حضرت موسی (ع ) هنگامی که دربیابان سرگردان بود ,چادر زمان و اجتماعات خودش را نصب کرد وحضرت داود (ع ) در این مسجد محراب عبادتش را بناکرد وحضرت سلیمان (ع)  عبادتگاه  بزرگی که منسوب به وی هست بنا کرد و بالاخره حضرت رسول اکرم (ص ) در سفر معراج خود به سوی آسمان از مسجد الاقصی عروج کرد .

شکل کنونی مسجد قبه الاصخره در دوران خلیفه امویها عبد الملک بن مروان ساخته شده است وساختمان این مسجد یکی از زیباترین بناهای باستانی به شمار می رود و مروان تصمیم گرفت این مسجدرا با هنرهایی با ساختار فرهنگ اسلامی ومیراث هنری بشری تزیین نماید .به علت ویژگیهای ساخت این مسجد وزیبایی آن موضوع قدس بیشتر و مکرر دنبال شده حتی سمبل قدس بیشتر از مسجد الاقصی مورد توجه است  اما  اکثر مردم هیچ ویژگی و برتری را میان دو مسجد قرار نمی دهند.

سوم : مصلی المروانی :

مسجد المطلی امروانی در قسمت جنوب شرقی مسجد الاقصی واقع شده است و نام قدیمی آن التسویه الشرقیه  است .

المصلی المروانی از 16 سردر تشکیل شده که مساحت آن به 2775 متر مربع می رسد, در زمان عبد الملک بن مروان این مسجدبه عنوان مدرسه فقهی اختصاص یافت و از آنجا نام المصلی المروانی را کسب کرد.

 زمانی که صلیبیها  بیت المقدس را اشغال کردند از این مسجد به عنوان اسطبل آسبهای ومنبع ذخیر آب استفاده می کردند ونام آن رااسطبلهای سلیمان نهاده بودند و صلاح الدین ایوبی  پس از این که بیت المقدس را آزاد کرد مجدد آنرا برای برگزاری نماز بازگشای کرد.

سقف کنونی مسجد المصلی به دوران سلطان عثمانیها سلیمان قانونی بازمی گردد , اما پایه ها و پنجرهای موجود در مسجد به دوران عبد الملک بن مروان بر میگردد و این مسجد در سال 1996 پس ازترمیم و بازسازی تودهایی ازمردم مجددا آن را بازگشایی کردند.

چهارم : دیوار براق

براق دیواری است که اطراف مسجد الاقصی از ناحیه غرب آنرا احاطه کرده است و آن قسمتی از حرم مقدس است که نمی توان از حرم جدا کرد این دیوار از این جهت براق نامیده شدکه پیامبر اسلام( ص) در شب معراج اسب (براق ) خود را در این مکان بست .اما یهودیان این دیوار را دیوار گریه نامیده اند, به اعتقاد آنان در زیر این دیوار بقایای هیکل سلیمان که تاکنون کشف نشده است وجود دارد .

پنجم : موقوفات اسلامی :

اماکن موقوفه در حرم مقدس شامل دار الایتام اسلامی , تکیه خاصکی سلطان , و علاوه بر آن خان سلطان وشمار دیگری از حمامهاو مغازها است.

ششم : آثار مسیحی:

کلیسای القیامه که ملکه هیلانه در سال 325 م آنرا بنا کرد یکی از مهترین اماکن مقدس دینی برای مسیحیان در شهر قدس بشمار میرود .

قبر مقدس کثانی مشهور ترین اماکن مسیحی در قدس است , علاوه بر آن چندین کلیسای دیگر برای ذکر مذهبی وجود دارد نظیر کلیسای السیده العذرا در جبل الزیتون , کلیسای مار یوحنا در بیرون از کلیسای القیامه , کلیسای الملاک میخاییل که در کنار قبرمقدس قرار دارد .

مشهورترین دیرها دیر السطان , دیرمار انطونیوس درشمال شرقی کلیسای القیامه , دیر مار جرجس در حاره الموارنه است .

مهتمرین مدارس مدرسه القبطیه در قدس و پس از دانشکده دخترانه شهید دمیانه است که خدمات آموزشی را تا مرحله راهنمایی ارائه می دهد .

هفتم : هیکل سلیمان که یک فرضیه وگمان است  به عقید یهودیان هیکلی که در نزد یهود است همان خانه خدا و مکان عبادت آنان است ویهودیان ادعا می کنند که از آغاز سفرشان به فلسطین یعنی از عصر موسی تا عصر سلیمان پیغمبر یک مکان ثابت ومقدسی برای عبادت نداشتند . بلکه سفارشات دهگانه آنان در تابوت قرار گذاشته شده بود که به نام تابوت العهد شناخته شده بود , این تابوت مختص به چادری به نام چادرنشستها معروف بود که هر کجا یهودیان کوچ می کردند این چادر را با خود می بردند.

هیکل سلیمان تاسیس شد تا اینکه مکان برتری برای قراردادن تابوت زمان و خانه خدای یهودیان باشد ودرنتیجه  یهودیان با زندگی در شهر قدس بر تمدن آن تاثیر گذاشتند.

هیکل سلیمان برروی قطع سنگی بنا شده است که هنوز جای آن در قدس معلوم نشده و هیچ دلیلی هم وجود ندارد _ همانطور که باستان شناسان میگویند _ هیکل دومی در موضع هیکل اول بنا نشده باشد.

تاریخ ساخت هیکل در قدس همان تاریخ تحول عبادت اسراییلهای بدوی وپراکنده است که به عبادتگاه مرکزی مبدل شده است .

مساله تجدید بنای هیکل سلیمان یکی از مهترین مسائل تاثیر گذار میان یهودیان و افراد تقسیم کننده صهیونیسم وغیر صهیونیسم بشمار میرود., پس غیر صهیونیستها مخالف ایده های بازگشت به آنجا هستند در نتیجه  با ساخت بنای هیکل سلیمان مخالفند درحالی که صهیونیستها این مساله را یکی از محورهای کار خود قلمداد می کنند و سازمانهای صهیونیستی افراطی گر اهتمام شدیدی برای از بین بردن آثار اسلامی موجود تلاش کرده اند درحالی که این موضوع یکی از مهمترین اهداف آنان است و در راس آن سازمان امنا جبل الهیکل است که به نام الملیونیر و "تیری راز نهوفر " یک مسیحی اصولگرا ی آمریکایی در این را ه سرمایگذاری کرده است که هدف اساسی آنان قراردادن شکل هیکل  است و بدین سبب آنان دو مدرسه تلموذ را در نزدیکی دیوار براق ایجاد کردند تا اینکه دویست دانش آموز شعارهای عبادتگاه و قربانگاه که یکی از شعارهای هیکل است را  فراگیرند.

 یکی از این مدارس معهد جبل الهیکل (یشیفات هبایت ) که وظیفه اصلی آن تعجیل انداختن در کار ساخت هیکل است .

این گروه در سال 1989 در جشنی که با نظارت گرشوم سالمون رییس گروه جبل الهیکل برپا شد اقدام به نصب سنگ اصلی برروی هیکل سوم کرد که  برخی از اعضای موسسات مذهبی در اسراییل از گروه امنا جبل هیکل کمک و پشتیبانی می کند .

مسیحیان اصولگرا معتقدند که ساخت هیکل سلیمان شرط اساسی برای بازگشت مسیح دوم به آنجا است ومسیحیان  پس از بازگشت یهودیان به سرزمین مقدس, تشکیل دولت اسراییل را در سال 1948 دیدندکه تاکیدکننده سفارشات تورات درباره پایان جهان و جایگزینی یک کشور جدید با آمدن مسیح دوم است و مسیحیان پس از تشکیل دولت اسراییل منتظر تکمیل طرح خانه خدا شدند.

* نقل از نداء القدس(نشریه جنبش جهاد اسلامی فلسطین- دفتر تهران)